Valkuilen op weg naar de verkiezingen
door onze RoSA! econoom Tjeerd de Boer
Dreigende donderwolken
Ellendige Elise tekende dit jaar vaak onweersbuien boven
politiek den Haag. Eerst was daar de GroenRode donderwolk
die Rutte vreesde, daarna de nog bedreigender donderwolk
van de BBB en onlangs de alles overtreffende donderwolk
van Omtzigts Nationaal Sociaal Contract (NSC). Dat er
politieke aardverschuivingen zullen komen door deze
‘donderbuien’ staat vast. De NSC kan dit moment rekenen op
30 zetels, zoals een maand geleden de BBB dat nu wegzakt
richting 18 zetels. De Groen Rood partij stond in de
peilingen ook rond de dertig zetels maar verloor er vandaag
(5 september) 7. Maar inderdaad heeft de demissionaire VVD
minister Rutte veel te vrezen van geschetst onweersachtig
politiek den Haag, misschien verliest de VVD niet meer dan
10 zetels...
Bestaanszekerheid is
een centraal thema geworden bij veel partijen, zelfs bij
de VVD. Nou hoop ik dat deze en andere rechtse partijen
(BBB, PVV) nadruk leggen op de hardwerkende Nederlanders
met lage of lage middenklasse inkomens. Neem Henk en Ingrid,
een hardwerkend stel volgens het anderhalf verdienersmodel.
Henk (voltijds) b.v als monteur, verdient 2000 euro netto.
Ingrid werkt halftijds in de verpleging en verdient 1000
euro per maand. Tezamen dus 3000 euro netto en dat lijkt
een goed inkomen. Echter als jong stel hebben zij
woonkosten van 1000 euro per maand. Vervolgens 2 X
ziektekostenpremie in totaal 500 euro per maand.
Verzekeringen en regionale belastingen tellen op tot 300
per maand. Dan de energierekening voor een goed geïsoleerd
huis van 200 per maand en de kosten voor een provider, 100
per maand.
Ze houden dus als stel 900 euro per maand vrij besteedbaar
inkomen over. Als zij een auto nodig hebben zal dit
besteedbaar inkomen nog lager worden. Ik heb dit
bestedingsarmoede genoemd dat door de inflatiecrisis ook
mensen heeft geraakt in de lage middenklasse. Deze vorm
van armoede betekent minder dan 400 per maand te besteden
hebben als alleenstaande 0f 700 euro voor een stel.
Nieuwe bezuinigingen?
Zou ik als valkuil nummer 1 noemen. Waarom? Of je nou
rechts of links bent, kan je niet om de constatering heen
dat de collectieve sector de afgelopen decennia is
platbezuinigd. Dagelijks zien we in de media berichten
over tekorten aan mensen en middelen in vrijwel alle
onderdelen van de collectieve sector. Waar en waarop kan
er dan nog bezuinigd worden? Of beter: waaróm moet er weer
worden bezuinigd?
De collectieve sector is platbezuinigd
Om de collectieve sector juist te herstellen zijn nieuwe
bezuinigingen natuurlijk averechts. Waarom dan weer het
B- woord in politiek den Haag? Omdat veel partijen meer
belastingen op topinkomens en -vermogens als ook de
winsten van concerns, weigeren in hun programma op te
nemen. Ik zal in een volgend artikel er op ingaan en een
‘Piketty Taks’ uitleggen. Overigens een ook voor mij
verrassend voorbeeld. Het belastingtarief in de eerste
schijf is zo’n 37 % van het bruto inkomen en geldt voor
looninkomens tot 73.000 euro. Boven dit inkomen is het
tarief 49 %. Door de inflatie ( 10 % ) werd genoemde
inkomensgrens opgerekt tot 80.300 euro. De demissionaire
regering wil deze grens vastzetten op 76.000 euro en let
op: netto extra belastinginkomsten van bijna 2 miljard
euro, genoeg om de voorgenomen verhogingen van zorg- en
huurtoeslag voor 2024 te kunnen betalen!
Bevriezen van lonen en uitkeringen
Komt ook bekend voor en kan valkuil nummer 2 worden en
een gotspe. Centrale banken hebben de beleidsrente
stelstelmatig verhoogd. In de EU tot 3.75 % , de FED
ging tot 5.25 %, ‘bedoeld om de inflatie te verlagen.
Leningen voor bedrijven en burgers werden duurder (ook
hypotheken) zodat zij minder kunnen besteden. Deze
rentepolitiek moet de economie dus afremmen met het
gevaar van een recessie. In het artikel over de
Bankschroef heb ik dit dilemma uitgelegd dat doen de
centrale banken niets, dan zal de hoge inflatie velen
richting armoede brengen en kan de economie in een
recessie belanden wegens afnemende bestedingen maar
gaan zij te ver met renteverhogingen, dan remmen zij
de economie ook door gericht in te grijpen op de
bestedingsruimte voor burgers en bedrijven door
leningen.
Maar deze politiek kan naast een valkuil ook een
gotspe worden. Klaas Knot van de Nederlandse Centrale
Bank, als ook een aantal economen, stelde voor om
lonen en uitkeringen te bevriezen. Een valkuil dus
omdat de economie dan in een recessie komt als de
koopkracht massaal afneemt. Maar ook een gotspe omdat
lonen en uitkeringen decennialang nauwelijks zijn
toegenomen in tegenstelling tot de topinkomens en
winst uit beleggingen.
Is de president van de Nederlandse Bank bang voor een
loon- prijsspiraal zoals in de jaren ’70? Nee, die
indruk had ik niet omdat hij stelde dat extra
bestedingen door verhogen van lonen en uitkeringen,
let wel ter compensatie van de inflatie, zou leiden
tot oververhitting van de economie. Maar hoe kunnen
de mensen extra te besteden hebben als hun toename
van inkomen nauwelijks de inflatie compenseert. Hij
vergeet dat veel van de huidige inflatie kan worden
verklaard door hogere prijzen voor grondstoffen en
(demand pull inflation) en kostprijsverhogingen als
gevolg van een loon- prijsspiraal (hogere lonen
doorberekenen in de verkooprijzen). Het gaat om
hogere kosten voor de aanbodsector (cost push
inflation) met name door de energieprijzen net als
in de jaren ’70 met de twee olieprijsexplosies, in
1973 en 1979.
inkomens blijven achter bij topinkomens en winst uit belegggingen
Onlangs was het jaarlijkse topoverleg tussen
centrale bankiers en financieel specialisten in
Jackson Hole, een luxehotel in de staat Wyoming
nabij de Rocky Mountains (zie NRC 28-8- ’23). De
bankiers waren eerlijk en onzeker: diverse
veronderstelde en voorheen ook bewezen verbanden
tussen inflatie, de rentestanden en bestedingen
door burgers en bedrijven zijn thans niet meer zo
zeker. Sterker nog, diverse wiskundige modellen
om o.a. de inflatie te kunnen voorspellen,
voldeden niet meer. Een paar jaar geleden hadden
de centrale bankiers de hyperinflatie niet zien
aankomen.
Gezondheidszorg valkuil 3
De alsmaar oplopende kosten voor de gezondheidszorg
vormen valkuil 3. Om die reden stelde VVD minister
Connie Helder voor om nog meer zelfredzaamheid te
vragen van de burgers. Maar hebben wij ook hier
niet grenzen bereikt, bijvoorbeeld aan ouderen die
eigenlijk niet meer zelfstandig kunnen wonen,
tenzij omringd door ‘mantelzorgers’ in familie,
vriendenkring en zelfs buren. Ergens ook een gotspe,
jarenlang bezuinigingen op de gezondheidssector en
dan nu nog meer zelfredzaamheid van de burgers te
vragen omdat de gezondheidssector te duur en te
overbelast is.
Inderdaad zijn de toenemende kosten van
gezondheidszorg een grote zorg voor politici,
gegeven de vergrijzing en ook toenemende ongezonde
leefstijlen, teveel eten, te weinig bewegen,
stress en vele verslavingen. De kosten voor
medische zorg zouden verlaagd kunnen worden als de
productie van medicijnen zonder patentrechten kan
gebeuren die momenteel superwinsten opleveren voor
de pharmaconcerns. Een Haagse apotheker ontwikkelde
een medicijn dat een factor honderd goedkoper was
dan hetzelfde product door zo’n pharmaconcern. De
EU stelde de productie van medicijnen door een
staatsbedrijf voor.
Misschien kunnen in de nabije toekomst grote
kostenreducties worden bereikt door revolutionaire
geneesmiddelen (zonder patent) en technologieën.
En inderdaad kunnen bepaalde vormen van
zelfredzaamheid gunstig zijn, zoals ouderen laten
wonen in aangepaste woningen in een gewone wijk
met enige ‘nabuurschap’.
Overige valkuilen
zijn wel bekend in de politiek en daarbuiten zoals
de patstelling als gevolg van stikstofregels
waardoor woningbouwprojecten worden stilgelegd.
Dan uiteraard de valkuil te weinig woningen,
daardoor hoge woonkosten of zelfs geen woning
kunnen krijgen zoals jongeren die bij hun ouders
moeten blijven wonen. Een slecht voorbeeld van
een kans op zelfredzaamheid!
Op weg naar de verkiezingen voel ik ook
toenemende spanning maar ook belangstelling. Ik
neem aan dat heel wat politici die toenemende
spanning ook voelen. Die donderwolken die
Ellendige Elise zo vaak zag boven Politiek den
Haag. Hoe gaan die buien zich ontladen? Dat
hangt af van de kiezers.
Long Covidfonds
door Kitty Jong (FNV)
Vandaag in het AD opnieuw aandacht voor het long covidfonds waar we
als vakbonden @FNV en CNV lang voor hebben gestreden. We vinden de
regeling te mager en voor een veel te kleine groep. Om een echte
rechtvaardige regeling te krijgen hebben we in het voorjaar een kort
geding aangespannen. Vergeefs helaas. We zijn nu in afwachting van
de publicatie van de regeling in de Staatscourant eind van deze maand.
En maken ons grote zorgen. Want in de conceptregeling werden ook nog
eens hele onrechtvaardig zware eisen gesteld aan de indieners. Die
mogelijk de AVG overtreden, maar sowieso tot oneerlijke uitkomsten
gaan leiden. Iets dat ook 307 mensen en organisaties hebben aangegeven
in de internetconsultatie van de regeling in juli van dit jaar. Als de
democratie in ons land nog iets waard is, trekt het ministerie zich
daar iets van aan, en stelt de regeling bij. Maar ik houd mijn hart
vast, zoals ook in het artikel staat.
Het artikel in het AD vermeldt ook dat ik me in dit dossier heb
vastgebeten. Beetje onsympathieke stelling, maar wel waar. En dat is
niet zonder reden. De regeling, de gestelde randvoorwaarden en de
manier waarop dit tot stand is gekomen is veelzeggend. Veelzeggend voor
de manier waarop - in dit geval - het ministerie van VWS omgaat met de
mensen die zorg leveren in Nederland en die in crisistijd in de
frontlinie stonden, met gevaar voor eigen leven. En dat in een sector
waar de tekorten aan personeelsleden hard oplopen. Waar de werkdruk
enorm is en werknemers hard hollend de sector uitrennen, terwijl we ze
zo nodig hebben.
De mensen waarvoor we applaudisseerden in 2020. De mensen die ziek
werden, doordat er geen beschermingsmiddelen waren en ons kabinet
oordeelde dat de WHO-richtlijnen niet zo nauw genomen hoefden te
worden. De mensen die nu worden verwezen naar het UWV voor een
WIA-uitkering, want de minister van Langdurige Zorg vindt dat een
prima en voldoende vangnet. Terwijl de minister van SZW stelt dat
daar juist van alles mee mis is en daarom een staatscommissie in het
leven riep die binnenkort met een eerste rapport komt. Voor deze mensen
lijkt de overheid nu na twee jaar soebatten uit te komen op een magere
regeling met hele strenge voorwaarden die veel mensen gaat
buitensluiten. En waarom? Omdat het - inmiddels - demissionaire kabinet
bang is dat er misbruik gemaakt wordt van de regeling. Omdat het
ministerie elke verantwoordelijkheid afschuift voor de
gezondheidssituatie van de medewerkers in de zorg en hun ontstane
financiële nood. Omdat de oude bestuurscultuur van wantrouwen jegens
burgers nog immers hoogtij viert.
Eigenlijk moet de regeling nog veel ruimer, want de overheid is wat ons
betreft nog voor veel meer beroepsgroepen verantwoordelijk. Sowieso het
onderwijs, want stelde overheid in de coronacrisis niet dat kinderen
niet besmettelijk waren, en ventilatie niet zo belangrijk? Maar de
overheid heeft ook onze veelvuldige signalen genegeerd dat werkgevers
met instemming van diverse ministeries de Arbowet omzeilden (de
coronaprotocollen) en daarmee werknemers in gevaar bracht. Onderzoeken
hebben we gedaan naar de agressieve bejegening van werknemers in
coronatijd toen de QR-code moest worden gescand. In de horeca en het OV
bijvoorbeeld. We hebben distributiecentra gemaand om de productie en
aanvoer terug te brengen om ruimte op de werkvloer te maken, u weet wel:
die anderhalve meter. We hebben supermarkten gemaand om jonge
vakkenvullers te sparen. In de vleesverwerkende industrie hebben we
intensief overleg gehad over de misstanden in coronatijd. Onze
inspanningen zijn groot geweest, maar de economische belangen moesten
voorgaan. Steeds maar weer, ook al betekende dat extra
gezondheidsrisico's voor werknemers. Feit is echter ook dat van de
mensen die corona op het werk hebben opgelopen en na twee jaar nog niet
kunnen werken, het overgrote deel afkomstig is uit de zorgsector.
Gaat een goede regeling de noden van alle zieke werknemers in de
zorgsector oplossen? Nee natuurlijk niet. Daarvoor zijn de zorgen te
groot. Maar zoals Mariska in dit artikel zegt: het is ook een erkenning
van de inzet die is gepleegd in coronatijd. Dat de regeling zo mager en
onrechtvaardig lijkt uit te pakken, omdat men bang is voor misbruik en
precedentwerking, is daarmee een extra klap in het gezicht. Het is een
belediging aan het adres van beroepsgroepen die we zo enorm hard nodig
hebben voor het overeind houden van de zorg in Nederland. En het is een
belediging aan het adres van gewone werknemers die gereduceerd worden
tot mogelijk frauderende burgers.
Nederland verdient beter dan deze wantrouwende overheid. De zorg
verdient beter dan visieloze bewindspersonen. De zorgmensen met long
covid verdienen een betere regeling.
Een stille ramp
Smitaki's (Julie Smit /Lesvos)
9 september 2023 Natuur Thema's
Vorig jaar sprak een meneer – kennelijk een vogelaar – me
bestraffend toe, omdat ik zo’n twintig zwerfkatten verzorg:
“Ze vreten alle vogels op, je moest je schamen!” Nou, dat
doe ik mooi niet. Het is namelijk niet vaak dat ik een van
de katten (die ik steriliseer, castreer en voer) rond het
huis met een vogel zie spelen, noch stuit ik regelmatig op
een hoopje veren waar een vogel is vermoord.
Er wordt gezegd dat wanneer je katten voert, ze niet meer
jagen. Dat is opnieuw een misvatting: ik zie de katten
regelmatig op de vuist gaan met bijvoorbeeld een kronkelende
slang of een gevaarlijke kameelspin. Maar de uitgehongerde
vos laten ze mee-eten, net zoals de brutale bonte kraaien,
ook al is dat niet helemaal van harte.
Nee meneer, ik en die katten wonen in een enorme volière en
eigenlijk zou ik best een vogelaar op bezoek willen hebben
om een lijst te maken van alles wat hier vliegt. Ik ken de
klassiekers: mus, vink, zwaluw, roodborstje, merel, meeuw,
bijeneter, duif, bonte kraai, Vlaamse gaai. Maar dat is
slechts de basis. Er kwinkeleert nog veel meer in de bomen
rondom mijn huis, van piepkleine vogeltjes tot
majesteitelijke roofvogels die vanaf grote hoogte de boel
nauwkeurig in de gaten houden. Ik denk dat ik misschien wel
meer soorten vogels hier heb rondvliegen dan ik katten
brokjes geef.
Ik vind het heerlijk om naar vogelgekwebbel te luisteren,
maar ze kunnen ook irriteren. Ooit was er een club
luidruchtige, bontgekleurde vogels die me met hun gefeest
in de olijfbomen behoorlijk van het werk hielden. Geen
idee wat het waren. Tot er een vriend met zoontje op
bezoek kwam. Dat jongetje hief z’n telefoon in de lucht
om het feestgedruis op te vangen en hoppa, daar kwam de
naam via een app over tafel gerold. Sorry, ik ben de
zeldzaam moeilijke naam vergeten, maar de feestvierders
komen elk jaar terug.
Een andere keer was er een troepje musachtigen met
gestreepte hoofdjes die me voor een boom aanzagen en
enthousiast kwetterend op me af stoven. Slechts enkele
centimeters van mijn lijf verwijderd bemerkten de
vogeltjes hun vergissing en keerden abrupt om, waarna ze
me vanaf een veilige afstand beduusd gadesloegen. Ik heb
ze nooit meer teruggezien, laat staan geïdentificeerd.
De laatste tijd bestudeer ik een zwerm duiven, die
verwoed naar zaden op het veld zoekt en vervolgens op een
keurig rijtje gaat mediteren op de populaire
elektriciteitskabels. Het zijn grijze duiven zoals in de
stad. Vast geen vakantiegangers of patat etende
stadsduiven, maar wilde duiven die van fruit en zaden
leven. Voor zover ik kan zien zijn het geen palmtortels
(Streptopelia senegalensis), waarvan er hier op Lesvos
eentje in Loutra zit. Zelfs al was dat wel zo, dan zou ik
dat niet bekend maken, want voordat je het weet, wordt je
huis belegerd door een horde mensen gewapend met camera’s
met kanonlange lenzen.
Enkele dagen geleden zag ik een fraaie, wit-zwarte duif op
een afstandje van die zwerm schommelen op de
elektriciteitsdraad. Het leek wel of ze werd
gediscrimineerd: ze werd niet toegelaten tot de troep
wanneer die in sierlijke bogen naar het veld vloog. De
volgende dag was ze weg. Het had een wit-zwarte Afghaanse
duif kunnen zijn, misschien een vluchteling. Of een
boodschapper van een vriend en duivenmelker in Friesland,
hoewel ik geen enkele boodschap heb ontvangen. Er zit ook
een vredesduif in de groep: helemaal wit. Maar deze
schoonheid lijkt goed te zijn geïntegreerd en is vast ook
niet zeldzaam.
Duiven en andere vogels eten af en toe insecten. Maar om
hun nu de schuld te geven dat we deze zomer zo weinig
muggen of wespen hebben… nee. Nu de druiven en vijgen
overrijp zijn, komen er nog een handjevol hoornaars
(Vespa) te voorschijn. Maar gewone wespen (Vespula
vulgaris) – die elk jaar een irritant nest maakten vlak
bij de voordeur – lijken hier bij mijn huis van de
aardbodem te zijn verdwenen.
De wereld is al zo overstuur deze zomer, met bosbranden
en stormen, en nu staat ook nog een deel van Griekenland
onder water. Dat zijn allemaal grote rampen en het lijkt
er sterk op dat de natuur op wraak uit is, nu de mens zo
zijn best doet de aarde naar de bliksem te helpen. De
opvallende afwezigheid rond mijn huis van bloeddorstige
muggen en brutale wespen zou vanwege een stille
milieuramp kunnen zijn. Of het gevolg van de langdurige
hittegolf. Of je zou vraatzuchtige vogels als daders
kunnen aanwijzen. Maar in ieder geval niet de katten.
Stuur een mailtje naar smitlesvos@gmail.com voor een
abonnement op haarberichten uit Griekenland.
