RoSA! Nieuwsbrief 176 / 4 mei 2023

Weg met het leenstelsel, de basisbeurs is terug

door René Peters, 9 maart 2023
Tweede Kamerlid namens het CDA

Onlangs sprak de Tweede Kamer over de herinvoering van de basisbeurs. Dit was mijn bijdrage:

Volgens de katholiek-sociale leer is de mens geen individu maar een persoon, een mens in relatie tot de ander — de ‘ander’ met een kleine letter en wat mij betreft ook met een grote letter. Een mens is onlosmakelijk verbonden met de mensen om zich heen. Mensen zijn gemaakt om rekening met elkaar te houden en samen een gemeenschap te bouwen. We worden geboren als hulpeloze wezens en groeien uit tot sociale wezens die gelukkig worden door er voor elkaar te zijn. Dit heet ‘mens worden’.

Het onderwijs speelt daar een belangrijke rol in. Het onderwijs is dan ook geen individuele zaak. Het is dan ook geen efficiënte leerroute richting een diploma. Onderwijs is in zijn bedoeling verheffing en emancipatie. Deze notie dreigen we nogal eens uit het oog te verliezen in barre neoliberale tijden, in tijden waarin rendements- en efficiencydenken een prominente rol heeft gekregen. In dat liberale denken past het leenstelsel: onderwijs als investering in jezelf, met als beloning straks een hoger salaris. In dat liberale denken was het leenstelsel zo gek nog niet. Een investering die loont, geld dat geïnvesteerd wordt in hopelijk beter onderwijs. Meer waar voor je geld dus, en dat onder gunstige voorwaarden. Een op papier goede businesscase dus, zeker voor studenten met rijke ouders. Het is niet vreemd dat liberale partijen — D66, VVD, Partij van de Arbeid en GroenLinks — het leenstelsel hebben ingevoerd. Men spreekt achteraf van de zogenaamde ‘pechgeneratie’, maar met pech heeft het eigenlijk niks te maken. Het was een bewuste keuze, het was een liberale keuze en een keuze waar we nu op terugkomen, en dat is maar goed ook.

Voor het CDA was het van het begin af aan duidelijk: van jongeren vragen om zich in de schulden te steken, nog voor hun werkzame leven begint, is geen goed idee. Koop dan nog maar eens een huis. Een geforceerd lage rente maakt de staat bovendien tot pinautomaat, met maximale schulden voor mensen die met dat geld kunnen beleggen of er hun vakantie van betalen. Het was ieder voor zich en de staat voor ons allen. Het leenstelsel was kortom een bevlieging met liberale vleugels. We zijn blij dat we ervan af zijn of er althans van af dreigen te komen vandaag.

Dat het leenstelsel een liberale bevlieging was waarvan ik liever had gehad dat partijen een aantal jaren geleden tot bezinning zouden zijn gekomen, en wel voordat men eraan begon, lijkt me duidelijk. Maar dat wil niet zeggen dat we het met terugwerkende kracht helemaal ongedaan gemaakt kunnen krijgen. Ik begrijp de roep om meer tegemoetkoming voor studenten, maar — en daar ben ik duidelijk in — er gaat wat het CDA betreft vandaag niet meer gebeuren dan de voornemens zoals opgenomen in het wetsvoorstel. Ongedekte cheques worden niet uitgeschreven. Dit is geen begroting; dit is ook geen voorjaarsnota. En nog los van uitvoeringskwesties — sommige studenten hebben geleend, andere niet; sommige zijn niet eens gaan studeren enzovoort — de oude Drees gaf na het invoeren van de AOW ook niet met terugwerkende kracht iedereen van boven de 65 zijn gemiste inkomsten.

Het kan altijd beter, maar vooral zijn wij dik tevreden met wat hier nu ligt. Dat zijn we vooral ook omdat in dit wetsvoorstel ook de motie van CDA en D66 verwerkt is, waarin de halvering van het collegegeld afgeschaft werd ten voordele van een aanvullende beurs voor studenten uit middeninkomens in het hoger onderwijs. Door meer mensen in aanmerking te laten komen voor een aanvullende beurs, worden middeninkomens geholpen en mensen voor wie dat duidelijk niet nodig was, niet. Dat lijkt me prima. We zijn tenslotte een schild voor degenen die het nodig hebben. Daar hoort onze solidariteit te liggen, en daar hoort een generieke maatregel voor iedereen dan weer wat minder bij.

Er gebeuren meer goede dingen met dit wetsvoorstel. Zo worden er maatregelen genomen waardoor de studiefinancieringsstelsels van het mbo en het hoger onderwijs meer op elkaar gaan lijken, bijvoorbeeld door het tegengaan van het niet-gebruik van de aanvullende beurs, het afschaffen van de bijverdiengrens en het gelijktrekken van de terugbetaalvoorwaarden. Ook wordt dankzij de motie van het CDA de 1 februariregeling voor mbo’ers afgeschaft. Daarmee lopen mbo-studenten geen financiële risico’s meer als ze aan het einde van hun eerste studiejaar stoppen met hun opleiding. Tot nu toe moesten ze dan hun volledige studiebeurs terugbetalen.

We zijn tevreden, maar we hebben vanzelfsprekend naar de toekomst toe nog wel wat aandachtspunten. Zo hebben we het door de afschaffing van de halvering van het collegegeld mogelijk gemaakt om de inkomensgrens voor de aanvullende beurs te verhogen naar € 70.000, maar het zou niet meer dan terecht zijn als deze inkomensgrens ook voor studenten in het mbo naar € 70.000 gaat? Hiervoor moeten we nog zoeken naar een geschikte dekking. Na het invoeren van het leenstelsel is uiteindelijk de kinderbijslag aangepast, zodat ouders van 17-jarigen weer een tegemoetkoming ontvingen. Wordt er nu naar gekeken om deze regeling weer om te draaien? Zou de minister bereid zijn om in het kabinet te bespreken of deze middelen ingezet kunnen worden voor de aanvullende beurs van mbo-studenten? Stel, er zouden middelen gevonden zijn. Dan zou de wet misschien aangepast moeten worden. Zou het dan niet verstandig zijn om dat nu alvast te regelen, bijvoorbeeld in lagere regelgeving, of kan het in de wet die ‘begroting’ heet in november?

Een mens komt ter wereld als een hulpeloos schepsel, om na verloop van tijd op eigen benen te staan. Daar hoort voor veel mensen de mogelijkheid tot het kopen van een woning bij. Daarvoor is een hypotheek nodig. Dat er gekeken wordt naar schulden, is één ding, maar dat er niet gekeken wordt naar de actuele stand van de studieschuld, is een ander ding. Studenten die versneld extra afgelost hebben ondervinden daarvan een onterecht nadeel. De regering is voornemens om in 2024 over te stappen naar een nieuwe methodiek. Wij zijn benieuwd naar de concrete uitwerking. Wij houden vanzelfsprekend de vinger aan de pols, maar we willen alvast helder zijn: het is wat het CDA betreft niet de bedoeling dat de studieschuld op een andere plek dan bij DUO geregistreerd gaat worden.

Een ander punt dat de minister op ons verzoek nog aan het onderzoeken is, gaat over de rentepercentages. Dat is een onderdeel waarvoor het CDJA zich hard heeft gemaakt. Zodra een student gaat studeren en lenen, wordt er een studieschuld opgebouwd. Boven op die schuld komt de rente. Zolang een student studeert, wordt het rentepercentage steeds voor één jaar vastgezet. Het kan dus het ene jaar hoger zijn en het andere jaar lager zijn of gelijk blijven. Zodra een student klaar is met studeren, wordt het rentepercentage steeds voor vijf jaar vastgezet. DUO is dus al gewend om met twee systemen te werken om die rente vast te zetten. Het CDA wil graag weten of het mogelijk is om voor afgestudeerden het rentepercentage van vijf jaar te blijven hanteren, tenzij het rentepercentage daalt, want dan zou de rente dat jaar omlaag moeten gaan. Graag wil ik weten wanneer we de uitkomsten van dit door het CDJA via mij gevraagde onderzoek kunnen verwachten.

Wat volgens mij ook aandacht nodig heeft, is duidelijke communicatie. Waarom is er nog geen tool op de website van DUO waarmee iedereen zicht kan krijgen op waar hij of zij wel of geen recht op heeft? Is de minister bereid dit op korte termijn op te tuigen?

Al eerder we hebben gesproken over de vraag of het mogelijk gemaakt kan worden dat studenten hun reistijd flexibel kunnen starten en stopzetten gedurende de periode waarin er recht op studiefinanciering bestaat. We willen dus dat dit losgekoppeld kan worden van de andere studiefinancieringsproducten. Deze wens leeft bij de CDA-fractie nog steeds. Ik heb er begrip voor dat DUO nu eerst aan de slag moet met de invoering van de basisbeurs, want dat geeft natuurlijk echt wel uitvoeringsproblemen. DUO is heel druk, maar ik wil graag van de minister weten of hij bereid is om hiermee aan de slag te gaan. Graag een reactie.

Ik wil graag eindigen met de grootste zorg die ik heb, en die gaat over de financiële houdbaarheid van het studiefinancieringsstelsel. In 2015, toen de basisbeurs werd afgeschaft, waren er zo’n 30.000 EER-studenten. In 2021 waren dit er zo’n 65.000. Dat is meer dan een verdubbeling en het lijkt erop dat Nederland de komende jaren nog meer studenten kan verwachten. Deze studenten kunnen, als ze 56 uur werken in Nederland, aanspraak maken op studiefinanciering. We gaan hier het debat over de internationalisering van een tijdje terug niet overdoen, maar ik wil er wel bij stilstaan, aangezien het toch de nodige zorgen oproept, om te beginnen omdat het bij financiële tegenvallers in principe de regel is dat die binnen het ministerie van OCW opgelost worden. Daarom wil ik graag van de minister weten hoe goed de prognoses van OCW zijn om in te schatten hoeveel studenten er naar Nederland gaan komen. Kunnen deze wellicht nog beter worden gemaakt?

Nu al blijkt in de wet opgenomen te zijn dat studenten geen recht hebben op studiefinanciering in Nederland als ze ook van een ander land studiefinanciering ontvangen. Maar dit lijkt vooralsnog een dode letter, want de minister doet er niks mee, zo gaf hij aan in de antwoorden op onze vragen. Zo wordt aan studenten niet gevraagd of ze in een ander land gebruikmaken van studiefinanciering. Ook wordt dit niet gecontroleerd. Een grondslag daarvoor ontbreekt. Is de minister bereid om met voorstellen te komen om te voorkomen dat studenten dubbel studiefinanciering ontvangen, dus in het land van herkomst en hier nog een keer? Wil hij ten minste in de aanvraag van de studiefinanciering de vraag opnemen of studenten in een ander land al aanspraak op studiefinanciering maken?

EER-studenten die 56 uur werken, kunnen aanspraak maken op het ov-reisproduct, de basisbeurs en de aanvullende beurs. Voor een deel van die studenten zal gelden dat de inkomensgrens van € 70.000 voor de aanvullende beurs betekent dat hun ouders in het land van herkomst geen middeninkomen verdienen, maar een hoog inkomen hebben. De verhoging van de inkomensgrens voor de aanvullende beurs was voor het CDA bedoeld om studenten met ouders met een middeninkomen wat meer te ontlasten. Daarom wil ik dat onderzocht gaat worden of voor EER-studenten gekeken kan worden of deze ouders relatief gezien, dus naar de maatstaven van het land waar ze vandaan komen, tot de middeninkomens behoren. Wat zou de minister ervan vinden als we intussen met een amendement alvast een haakje in de wet opnemen, zodat indien blijkt dat dit mogelijk is, dit in lagere regelgeving uitgewerkt kan worden?

Afsluitend. Het leenstelsel leek een goede deal, een liberale deal. Investeren in je eigen individu, met als beloning een hoger loon later. Rendement dus. Met het geld dat vrijkwam: beter onderwijs. Een beter product dus. Ik noem het de mythe van het economisme. Dat is het terugbrengen van alle vraagstukken tot een financieel-economische kwestie. Dat is een impliciete ideologie die gedeeld werd door veel partijen hier in de Kamer. Ik hoop dat daar na dit debat een einde aan komt.

⇒

De bankschroef (deel 2)

De kunst van het beleggen

door drs. Tjeerd de Boer

Een goede belegger zal beleggingsrisico’s verminderen door een portfoliobeleid, d.w.z. verschillende financiële producten in de portefeuille te hebben. Je kan dit ook risicospreiding noemen. Eind jaren ’90 kwamen tal van financiële innovaties op de markt zoals de collateralized debt obligations ofwel een financieel product van gebundelde hypotheken. Goede en slechte hypotheken gemengd zodat beleggers konden rekenen op risicospreiding. De totale waarde van C.D.O. ’s was in 2007 met $60.000 miljard bijna 75 % van de omvang van de wereldeconomie. Naast deze hypotheekbubbel ontstond een even grote bubbel (t.w.v. $60.000 miljard) van Credit Default Swaps, een soort verzekering tegen het risico van faillissementen van beleggers.

In 2008 barstte deze bubbel en leidde tot de grootste bankencrisis sinds de jaren ’30. De huidige bankencrisis verschilt echter enorm van de gebeurtenissen van 2008 toen een top 5 bank, de Lehman Brothers omviel en de FED c.q. de regering moesten ingrijpen omdat de andere grote banken ‘too big to fail’ waren en forse ondersteuning kregen op kosten van de belastingbetaler. Voor de oorsprong van de bankencrisis van maart 2023 moeten we niet naar New York maar California gaan, om precies te zijn naar Silicon Valley. In 1983 werd daar de Silicon Valley Bank (SVB) opgericht, een ‘durfbank’ die i.t.t. de meeste banken het risico nam om High Tech start- up bedrijven te financieren. De bank groeide als kool gedurende de decennia van continue groei in de regio door geslaagde ondernemingen. Ook de dotcom crisis van 2001 had nauwelijks gevolgen voor Silicon Valley.

De laatste jaren was de regio wel in een recessie gekomen waardoor veel techbedrijven zoals Tesla en Amazon honderdduizenden werknemers hebben ontslagen. De beurswaarde van die bedrijven ging hard onderuit als ook de vermogens van o.a. Elon Musk. De Silicon Valley Bank (SVB) zat dus in de gevarenzone, bijvoorbeeld omdat deze bank voordelige hypotheken bood voor werknemers in de techsector die met hun hoge inkomsten weinig risico op wanbetaling hadden. Totdat ze ontslagen werden. Evenzo riskant was de algehele recessie in de regio waardoor bedrijven in financiële moeilijkheden kwamen. Toch waren deze factoren geen oorzaak voor de val van de SVB.

De bankencrisis door de val van de SVB

In m’n vorige artikel over de bankschroef (Nieuwsbrief nr. 164, februari 2022) sloot ik me aan bij het vermoeden van veel economen dat de koers van aandelen en obligaties zou afnemen naar de mate dat centrale banken de beleidsrenten zouden verhogen. Inderdaad nam in 2022 de waarde van deze financiële producten af met 25 %. Er was echter geen sprake van een beurscrash in slow motion. Met de meeste banken ging het juist goed dankzij de renteverhogingen, sparen werd weer interessant en op grond van toegenomen deposito’s konden banken weer goed verdienen aan de rente op leningen. Ondanks ‘2008’ bleef de verplichte dekkingsgraad (eigen vermogen) beneden de 5 %, te laag naar de maatstaven van veel economen en centrale banken.

De val van de SVB is voorbeeld van een bankcrisis door een bankrun. Wanneer ging het fout? Toen de SVB $ 21 miljard aan aandelen verkocht met een verlies van $ 1.8 miljard. Vervolgens probeerde de bank nieuwe aandelen in de markt te zetten hetgeen mislukte. Intussen had een techondernemer SVB klanten geadviseerd om tegoeden direct op te nemen. Dankzij deze oproep en de sociale media ontstond de snelste bankrun aller tijden: binnen 2 dagen hadden klanten $ 42 miljard uit de bank gehaald. De koers van het bankaandeel nam af van $700 (2021) tot $ 36 (begin maart 2023) en tot $0,00 na de crash op 10 maart

Silicon Valley Bank (SVB) een ‘durfbank’

Tot ook mijn verbijstering bestond het eigen vermogen van de SVB vrijwel geheel uit lange termijn beleggingen in (staats-) aandelen en obligaties met lage rente. Totaal geen portfoliobeleid of het ‘hedgen’ van risico’s door diversiteit van beleggingsproducten. Zolang de renten laag bleven, was het rationeel om lange termijn aandelen te hebben, hoe langer een leentermijn, hoe hoger de rente wegens risico op wanbetalingen gedurende zo’n lange termijn.

De SVB waande zich veilig met een portefeuille van Hold To Maturity (HTM) aandelen die tot einde looptijd worden aangehouden. Een groot verschil met Assets For Sale (AFS) aandelen waarvan de waarde wordt bepaald door dagkoersen op geldmarkten. Door de acute liquiditeitsproblemen van de SVB werd deze bank gedwongen om zijn HTM aandelen te verkopen tegen dagmarktwaarden en was het lot van de bank bezegeld. (18 maart).

Het vervolg van de bankencrisis

De val van de SVB is een voorbeeld van hoe moeilijk het is om een bankencrisis te voorspellen. Uiteraard werden in de wereld van beleggers, analisten en economen bepaalde banken in de gaten gehouden zoals Credit Suisse, Deutsche Bank en een aantal Italiaanse banken. Maar de meeste banken voldeden aan de stresstests die sinds 2008 werden gebruikt.

Even moeiljk is het voorspellen van kettingreacties in de bankensector en financiële markten. Kort na de val van de SVB ging de First Republic Bank omver ($21 miljard aandelenwaarde verdampt), en vervolgens Pac West, Zion en Signature, een cryptobank, met $87 miljard waardeverlies. In totaal ging $620 miljard aandelenwaarde van banken verloren wereldwijd. De EU bankenindex nam af met 17 % vanaf 17 maart, de waarde van de Deutsche Bank -27 %, ING –22 % en BNP Paribas -21 %. Voorbeeld van een kettingreactie binnen de bancaire wereld als gevolg van de gebeurtenissen in Amerika.

Los daarvan het niet al te verrassende failliet van Credit Suisse in maart als gevolg van wanbeleid en schandalen. Deze bankcrisis is te vergelijken met de val van de Dirk Scheringa Bank met dit verschil dat Credit Suisse een grote gerenommeerde bank was sinds 1861 en Scheringa in de jaren ’80 van een handelaar in verzekeringen tot bankier werd in de jaren nul. Beide banken zijn dus niet het slachtoffer geworden van een crisis tussen banken of op financiële markten. Tijdens de crisis van 2008 kwam de Zwitserse UBS bank in moeilijkheden, de bank die Credit Suisse zou overnemen eind maart dit jaar voor een bedragje van 3 miljard euro...

De meeste banken voldeden aan de stresstests

Snelle maatregelen

De Amerikaanse regering en de FED hebben bliksemsnel gereageerd op de bankencrisis. Klanten van de SVB waren veelal techondernemers en hun werknemers met een totaal van $173 miljard aan spaartegoeden. Sinds 2008 is in de USA een deposito garantieregeling waardoor spaartegoeden tot $250.000 worden uitbetaald. Banken hebben gezamenlijk een fonds opgericht, de Fed Deposit Insurance Company (FDIC) , de depositowaakhond die de regeling uitvoert.

De meeste klanten hadden aanzienlijk meer tegoeden, namelijk gemiddeld $ 4.2 miljoen, dat onder meer werd gebruikt als reserve voor lonen en investeringen. Van de $ 173 miljard spaartegoeden is $ 152 miljard niet gedekt door de depositoregeling. De FDIC staat nu garant voor alle tegoeden bij de exit SVB, de aandeelhouders zijn hun geld kwijt. Joe Biden verwees hier naar de risico’s binnen het kapitalisme, en omdat zoals gezegd de FDIC gefinancierd wordt door de banken, draait ditmaal niet de belastingbetaler op voor de financiële malaise.

De First Republic Bank werd gered door de Fed ($70 miljard) en een groep banken o.l.v. J.P. Morgan ($30 miljard). Voorts werd Bank Term Funding Program ingesteld waardoor banken gunstig kunnen lenen bij de Fed met als onderpand staatsobligaties met oorspronkelijke waarde (voor de crisis) in geval van liquiditeitsproblemen. Ook kunnen banken hun HTM aandelen aan de Fed verkopen op grond van oorspronkelijke waarden. Te laat echter voor de SVB die als de Lehman Brothers het offerschaap van de crisis werden. In Zwitserland een snelle reactie van de regering, centrale bank en de UBS dat Credit Suisse overnam voordat die bank in een Zwitsers ravijn zou vallen.

De nieuwe bankschroef

In het vorige artikel over de bankschroef had ik uitgelegd dat als de centrale banken de beleidsrenten verhogen om de inflatie te beteugelen, dat zij ook de economie beteugelen omdat lenen voor burgers, bedrijven, banken en staten duurder wordt. Een andere nare bijwerking van dit beleid is dat de waarde van aandelen en obligaties gaat afnemen, hetgeen nadelig is voor bedrijven maar ook overheden die dit soort aandelen bezitten. Dit verband is aangetoond in alle perioden dat centrale banken de rente verhoogden. In het vorige artikel bewees ik op grond van de valuation theorie die maximaliseren van aandeelhouderswaarde centraal stelt, dat als kredieten duurder worden, tast dat het investeringsvermogen en winsten van bedrijven aan, waardoor op grond daarvan minder toekomstige kasstromen te verwachten zijn. Aandelen van die bedrijven worden dan minder aantrekkelijk.

Maar de bankschroef is aanzienlijk ingewikkelder dan op grond van dat theoretische voorbeeld. Op het moment dat centrale banken stopten met het aankopen van slechte (staats-) aandelen en zelfs besloten deze weer te verkopen, werd de markt uiteraard overspoeld door een overaanbod. Deze ontwikkeling versterkte het eerdergenoemde verband dat aandelenkoersen afnemen naar de mate centrale banken de rente verhogen. Ook private beleggers zullen omkijken naar financiële producten die meer rendement opleveren dan aandelen en obligaties.

Door de bankencrisis ontstond bij politici en beleidsmakers de angst voor Financial Dominance, ofwel dat de politieke belangen zoals inflatiebestrijding ondergeschikt zouden worden aan de belangen van de financiële sector, net als in 2008. Deze angst is onterecht omdat door de bankencrisis zijn banken zelf voorzichtiger en strenger worden als het gaat om kredieten. Het beperken van kredietverlening door renteverhogingen door centrale banken is dus minder nodig. Desalniettemin verhoogde de Fed de beleidsrente met 0.25 % en de Europese Centrale Bank met 0.5 %.

Joe Biden verwees hier naar de risico's van het kapitalisme

Slot: Rijks Postbank 2.0 als remedie tegen toekomstige bankencrises?

Er zijn verschillende soorten van bankencrisis. In dit artikel betrof het een vertrouwenscrisis tussen klanten en banken waardoor een bankrun te verklaren is. Een tweede soort bankencrisis ontstaat n.a.v. crisis op financiële markten zoals in 2008 waardoor het eigen vermogen in beleggingen, dus de solvabiliteit van banken snel vermindert. Zie Lehman Brothers. Een derde soort bankencrisis is zeer ernstig als het vertrouwen tussen banken verdwijnt waardoor een kredietcrisis ontstaat.

Zonder in details te gaan, bestaat er een zeer ingewikkelde geldmarkt voor korte termijnleningen (dag, week, maand) waarin die leningen als voorschot dienen voor het betalen van lonen en leveranciers van bedrijven. De lening wordt na die korte termijn afgelost op basis van opbrengsten. Als die korte termijn geldmarkten lamgelegd worden door een vertrouwenscrisis tussen banken of als gevolg van eerdergenoemde soorten bankencrisis, dan kunnen betalingen zowel tussen banken en tussen banken en bedrijven geen doorgang meer krijgen, zodat lonen, facturen etc. niet betaald kunnen worden.

Om dit crisisgevaar te vorkomen, stellen een aantal financieel economen zoals Prof. Boot voor om een nieuwe staatspostbank op te richten. Concreet bestaat die bank al, namelijk de Centrale Bank, die als taak krijgt alle particuliere betalingsverkeer over te nemen van de banken. Het betreft digitaal geld, waaraan het publiek allang gewend is door digitaal bankieren. Bepaalde overregulering moet verdwijnen voor de banken, waardoor zakenbankieren en durfkapitaal aantrekkelijker wordt.

Uiteraard hebben klanten van de Postbank 2.0 een volledige garantie op hun tegoeden en staat het ze vrij om ook spaartegoeden of beleggingen te beginnen bij commerciële banken. Ik sluit me aan bij het initiatief van Boot c.s. maar betwijfel de politieke wil van dit twijfelachtige kabinet.

⇒


begin	redactioneel	abonnement
doel	netwerk	verklaring
colofon	DONATIE

eindredacteur	hoofdredacteur
Therese Steur	Hans Goosen

economie:	actueel: Adriana
Tjeerd de Boer	Rollingswier