Het "boodschappenlijstje" van de Minister van Armoede
Uit de brief van Carola Schouten aan de Tweede Kamer:
Met de ‘Aanpak geldzorgen, armoede en schulden’ ga ik vanuit
mijn rol als eerste minister voor Armoede, Participatie en
Pensioenen aan de slag met een meerjarige aanpak die in het
bijzonder als doel heeft
een halvering van het aantal kinderen
dat opgroeit in armoede in 2025, en
een halvering van armoede
en problematische schulden in het algemeen in 2030. Voor het
behalen van de geformuleerde doelstellingen wil ik:
1) een betere borging van bestaans- en inkomenszekerheid: een
voldoende en stabiel inkomen is de basis;
2) preventie van geldzorgen: goede voorlichting van jongs af
aan, in alle levensfases en dichtbij om de juiste financiële
keuzes te kunnen maken;
3) een overheid die werkt voor mensen en voorziet in
laagdrempelige, eenvoudige, mensgerichte financiële hulp en
sociale incasso;
4) maatregelen nemen om (generatie)armoede te doorbreken
zodat iedereen meedoet en vooruitkomt;
5) realiseren dat meer mensen eerder en betere
schuldhulpverlening ontvangen en sneller perspectief hebben
op een financieel zorgeloze toekomst.
De belangrijkste maatregelen van de Aanpak geldzorgen,
armoede en schulden op een rij:
➢ Het wettelijk minimumloon gaat omhoog en daarmee ook het
sociaal minimum.
➢ De norm (hoogte) en de systematiek van het sociaal minimum
wordt door een onafhankelijke commissie onder de loep genomen.
➢ We gaan niet-gebruik van financiële ondersteuning tegen
door het benutten van de plekken waar mensen komen of het
inschakelen van degenen met wie ze al in contact staan, met
bijzondere aandacht voor werkenden met een laag inkomen.
➢ We werken aan betere toegang tot (mond)zorg voor minima
en kinderen.
➢ We zorgen dat betalingsachterstanden eerder en beter worden
gesignaleerd en mensen sneller worden doorverwezen naar
passende hulp.
➢ Met het interdepartementale programma Tel mee met Taal wordt
geïnvesteerd, ook met extra middelen, in het versterken van
basisvaardigheden van jong en oud.
➢ Er komt één betalingsregeling voor betalingsachterstanden
bij de rijksoverheid door de aangesloten
uitvoeringsorganisaties, met de mogelijkheid om schulden te
pauzeren.
➢ In overleg met gemeenten worden extra middelen beschikbaar
gemaakt om schuldhulpverlening aan zelfstandigen te verbeteren.
➢ Door het Waarborgfonds saneringskredieten kunnen alle
gemeenten saneringskredieten aanbieden, ook aan jongeren en
zelfstandigen.
➢ Samen met gemeenten, maatschappelijke organisaties en
vrijwilligers ondersteunen we (preventieve) aanpakken, zoals de
doorbraakmethode en het vaste lasten pakket, en experimenten
met innovatieve financieringsvormen.
➢ We zorgen voor betere bescherming van consumenten bij het
aangaan van leningen.
Plannen voor een toekomst
door Hans Goosen
Het is een groot plan en het ziet er prachtig uit, de
voornemens van de Minister voor Armoedebeleid,
Participatie en Pensioenen, om de armoede onder
kinderen tot de helft terug te brengen in 2025 en de
problematische schulden met 50% te verminderen in 2030.
Ook de Rotterdamse Sociale Alliantie hoopte in 2010
iets dergelijks, in 2020 zou de Armoede in Rotterdam
opgeheven zijn. Maar we hadden de gevolgen van de
invoering van de Participatiewet in 2015 toen nog
niet kunnnen voorzien. Een wet die de zorg voor de armen
in de schoenen van de Gemeenten schoof, met
tegelijkertijd een enorme bezuiniging.
Helaas wisten we niet dat die wet met veel wantrouwen
gepaard zou gaan, naar de mensen toe die juist geholpen
moesten worden om weer volwaardig aan de samenleving
deel te nemen. Vrijwel alle maatregelen, waarmee de
Participatiewet aangescherpt werd, waren verslechteringen
voor de morele en financiële positie van mensen met
weinig geld. De kostendelersnorm in die wet zorgde er
bovendien voor dat gezinnen uit elkaar gedreven werden.
In een interview met TV Rijnmond kwam RoSA!
tot de conclusie dat mensen niet geholpen, maar vervolgd
werden door de overheid. En dat is vooral bij het
kinderopvangtoeslagenschandaal gebleken.
Van participatie was nauwelijks sprake, elke keer daalde
het aantal mensen in de bijstand iets, maar evenzo vaak
kwamen de aantallen weer op het oude peil. Politiek
hebben we een "Hollands wonder" gezien, dat de regering
aftrad en meteen weer met bijna dezelfde samenstelling
in een nieuw kabinet ging zitten, na een jaartje zich
demissionair te hebben genoemd.
In september 2017 heeft de Rotterdamse Sociale Alliantie
een manifest gepresenteerd voor een nieuw, rechtvaardig
armoedebeleid. En nu in 2022 zien we bij de Minister
van Armoede veel zaken terug, waar in 2017 tweehonderd
bezoekers van vier bijeenkomsten van RoSA! een bijdrage
aan hebben geleverd. Dat is in ieder geval goed in de
plannen van Carola Schouten.
Plannen, die voor het merendeel nog in de steigers staan
en vaak nog slechts gedragen worden door experimenten of
onderzoeken. Met verbazing en ingehouden woede kunnen we
constateren dat het achterstallig onderhoud in het
Sociaal Domein (na 40 jaar neoliberaal beleid) nauwelijks
meer te overzien is. En dat we ook nog eens te maken
hebben met de erfenis van geprivatiseerde
energievoorziening en andere vormen van inflatie.
Al sinds 1972 weten we, dat we met onze planeet, de
verkeerde weg zijn ingeslagen, via het rapport van de club
van Rome. We hebben onze hoop erop gevestigd dat de
economische groei het voor ons allemaal beter zou maken.
Waarbij overigens stelselmatig hele werelddelen, niet
konden meeprofiteren van die financiële groei.
Nu vijftig jaar later geeft de aarde ons signalen dat we
op de richel van de afgrond staan. Door systeemdenken
en puur profijt hebben we de aarde en de menselijkheid
verwaarloosd en zien ook de biodiversiteit op aarde snel
afnemen.
Een ander maatschappelijk denken is nodig, dat niet alles
te koop is en dat we voorzichtig met onze bronnen moeten
omgaan, want er is maar één aarde. Genoeg voor iedereen
is voldoende en laten we het eerlijk verdelen, zonder
oorlog en landje pik. Niet de rampspoed over ons afroepen,
zoals we dat al veel te lang doen.
De Rotterdamse Sociale Alliantie zal aan dit alles een
kritische bijdrage blijven leveren.
Laten we ons optimisme en de plezierige kanten van het
leven weer terugveroveren en blijven koesteren.
Tegenstrijdige ontwikkelingen
door Drs. Tjeerd de Boer
Stagflatie als patstelling
In artikel nr 170 heb ik uitgelegd dat de stagflatie in de jaren ’70 had
geleid tot het einde van Keynesiaanse politiek en dat de neoliberalen
dachten wel een antwoord te hebben voor dit probleem. Het leidde tot
minimalisering van voormalige verzorgingsstaten en een minimale overheid
in het algemeen. De huidige stagflatie verschilt in vergelijk met de
jaren ’70 dat de stagnatie wordt veroorzaakt door de hyperinflatie die de
koopkracht uitholt van met name lage en middeninkomens. Maar krijgt (neo-)
Keynesiaans economisch beleid nu een herkansing nu velen de nadelen hebben
ingezien van decennialang neoliberaal beleid? Waarschijnlijk niet, zal ik
nu uitleggen.
De overheid van vrijwel alle ontwikkelde landen zit in een patstelling als
het gaat om een effectief economisch beleid te ontwikkelen dat én de inflatie
omlaag brengt én stagnatie weet om te buigen naar een economische groei met
beheersbare inflatie. Door de energieprijs explosie móest de overheid snelle
en omvangrijke steunmaatregelen uitvoeren om te voorkomen dat burgers en
bedrijven in betalingsmoeilijkheden zouden terechtkomen.
Maar die steunmaatregelen jagen de inflatie aan die zelf vervolgens bijdraagt
aan vermindering van koopkracht zodat stagnatie een recessie kan worden.
Centrale banken die eindelijk dan zijn gestopt met het aankopen van leningen
en de beleidsrenten hebben verhoogd richting 4 % ( was 0 %), willen daarmee
de inflatie verlagen. Maar een hoge rentepolitiek vergroot het gevaar van
recessie. Dit centrale bankenbeleid staat dus haaks op overheidsbeleid met
gigantische steunmaatregelen die noodzakelijk werden, en niet het gevolg van
een politieke omslag naar links.
minimalisering van voormalige verzorgingsstaten
Bovendien zo er een linkse regering in dit land aan de macht was die
stimuleringsbeleid bewust volgens de leer van Keynes zou toepassen, dan zou
die regering geen generieke of algemene maatregelen moeten treffen maar
specifieke maatregelen die ten goede komen aan mensen die het nodig hebben.
Ook langdurige steun aan bedrijven heeft het gevaar dat de overheid die
bedrijven subsidieert terwijl ze om economische redenen niet meer levensvatbaar
waren.
Het neoliberalisme van bijvoorbeeld de regering van Liz Truss had zeker geen
antwoord op het oplossen van de patstelling door stagflatie. In het vorige
artikel over stagflatie noemde ik haar absurde plan om de belasting voor de
rijken te verlagen, te financieren door extra staatsschuld. Intussen daarom
afgetreden, veroorzaakte ze paniek op financiële markten die hebben geleid tot
een forse renteverhoging op Engelse staatsobligaties en tot verontwaardiging
in de bevolking.
Staatsschulden als patstelling
De regering Truss was vergeten dat staten onderworpen zijn aan de vrije werking
van financiële markten. Andere regeringen zijn er zich degelijk van bewust maar
kunnen onrust op financiële markten evenmin voorkomen. Door de grote uitgaven
wegens de energiecrisis en daarvoor de coronapandemie, zijn de staatsschulden
van alle ontwikkelde landen toegenomen. Een (te) hoge staatsschuld geeft
wantrouwen bij beleggers waardoor de rente op die staatsschuld toeneemt. Door de
hyperinflatie echter neemt het BBP van landen automatisch toe waardoor de
staatsschulden als percentage van dat BBP relatief afnemen maar ook in absolute
zin holt inflatie de waarde van schulden uit. Een hoge rente kan echter leiden
tot betalingsproblemen bij het aflossen van staatsschulden, zo het Griekse drama
van 2010 duidelijk maakte.
De totale staatsschulden binnen de EU namen toe van 85 % in 2019 naar 95 % in 2021
en in de G7 landen USA, Canada, UK, Frankrijk, BRD, Italië en Japan van 118 % naar
135 %. De helft van de EU landen heeft een staatsschuld van meer dan 60 % met
bovenaan Griekenland met 180 %, gevolgd door Italië met 155 % en Portugal met 120 %.
Extra staatsschulden t.b.v. stimuleringsmaatregelen en ook het gevaar dat centrale
banken slechte leningen van bepaalde staten opnieuw moeten opkopen vergroten echter
weer de inflatie. Tot grote irritatie moest de Engelse centrale bank
staatsobligaties opkopen door de blunder van regering Truss, hetgeen het wantrouwen
bij beleggers nauwelijks wegnam. De rente op Engelse staatsobligaties bleef met 4.5 %
nogal hoog.
staatsobligaties opkopen door de blunder van regering Truss
De energiecrisis als patstelling
Het invoeren van prijsplafonds voor gas en stroom door de EU landen tot een bepaald
maximumverbruik betekent dat die landen feitelijk energiebedrijven subsidiëren. De
overheid wederom geplaatst voor extra uitgaven, en terwijl vele burgers en bedrijven
alsnog gebukt gaan onder de hoge energieprijzen, maken energiebedrijven recordwinsten.
Kwartaalwinsten van Exxon Mobile: $ 19.7 miljard, Chevron $12.6 mld, $ 9.9. mld voor
Total, $ 9.5 mld. voor Shell maar als klap op de vuurpijl $42 miljard winst voor Saudi
Aramco!
Hoge energieprijzen hebben een tegenwerkend effect op duurzaamheidsplannen van
regeringen. Het is voor de energiebedrijven en beleggers namelijk zeer lucratief om te
investeren in fossiele brandstoffen. En door de oorlog van Putin die in Europa tot
energiecrises leidde, zijn regeringen deels teruggevallen op oude vervuilende methoden
voor stroomopwekking zoals steenkool.
Patstelling in de collectieve sector
Toen de neoliberalen aan de macht kwamen (USA, UK, 1980) konden zij meteen beginnen met
het minimaliseren van de collectieve sector c.q. de overheid. Zij stelden dat een al te
genereuze overheid t.b.v. de verzorgingsstaat zelf mede oorzaak was aan de inflatie van
toen. Rechtse regeringen deden een appél op zelfredzaamheid van burgers en bedrijven.
Tijdens de coronacrisis en nu ook de energiecrisis is pijnlijk duidelijk geworden
hoeveel tekorten aan mensen en middelen zijn ontstaan door de decennialange
bezuinigingen op de collectieve sector.
De wal keert hier het schip: diverse organisaties in de collectieve zorg kunnen de vraag
niet aan, zoals in de zorg en onderwijs. Opnieuw moet de regering een beroep doen op de
zelfredzaamheid zoals mantelzorg door familie en buurtactiviteiten zoals bijlessen door
gebrek aan leraren. Veel mensen in de collectieve sector worden overspannen en in
combinatie met matige beloning verlaten zij hun beroep of organisatie. De werkdruk neemt
toe voor de overgebleven werknemers met nog grotere druk op een overspannen collectieve
sector.
Indien een overheid besluit tot forse investeringen om het achterstallig onderhoud in de
collectieve sector aan te pakken zoals bij defensie, dan zal zij inderdaad de inflatie
aanwakkeren. Alweer een patstelling als erfenis van het neoliberale tijdperk van
collectieve armoede en private rijkdom. Door de opgelopen staatsschulden wordt echter
door bepaalde regeringen gewezen op bezuinigingen waardoor de crisis in de collectieve
sector en een recessiegevaar worden versterkt. Ja, de nieuwe Engelse regering, maar ook
door Sigrid Kaag als minister van Financiën. Ik zal zo uitleggen waarom bezuinigingen
niet nodig zijn en zeker niet volgens neoliberale, ineffectieve ideeën.
Rechtse regeringen deden een appél op zelfredzaamheid
Patstelling in globale afhankelijkheden
Globalisering werd bejubeld door neoliberalen, zeker na 1989 door o.a. Fukuyama . Het
idee van welvaartsvergroting door globalisering van productie en handel is vrij oud, zie
bij Ricardo midden 19-de eeuw, en is aantrekkelijk en simpel. Want wat is er nou op tegen
om productie en handel daar te laten plaatsvinden waar dat het goedkoopst kan? En dat de
kosten voor transport geen bezwaar meer werden dankzij technologische ontwikkelingen,
zoals koelschepen, mammoettankers en de gestandariseerde zeecontainers.
De Globale Wereld werd wakker geschud door de coronacrises en maakte ons duidelijk hoezeer
we onderling afhankelijk werden als het gaat om de productie van grondstoffen,
halffabrikaten en eindproducten. Deze afhankelijkheden werden extra precair door de ‘just
in time’ productie zonder voorraden. Toen China op slot ging in 2020 als werkplaats van de
wereld had dat direct gevolgen voor de wereldwijde productie, bijvoorbeeld van elektrische
apparaten.
Mogelijk tot vreugde van veel ‘nationaal populisten’ is nu een periode van deglobalisering
te zien. Productie en handel terug naar eigen land of handelsblokken zoals de Eu en USA.
Maar dat heeft tijd nodig net als het keren van de energiecrisis door gebruik te maken van
(extra) olie- en gasbronnen buiten Rusland. Intussen kunnen regeringen weinig doen tegen
kostprijsinflatie door schaarste in grondstoffen en onderdelen. Door gebrek aan essentiële
onderdelen en grondstoffen moeten bedrijven hun productiecapaciteit verminderen, zoals de
auto industrie en moeten zij toegenomen productiekosten doorberekenen aan afnemers en
consumenten.
Ondanks deglobalisering blijven we enorm afhankelijk van de wereldwijde productie van
fossiele brandstoffen. Vaak moeten we dan afhankelijk zijn van leverantie door
schurkenstaten (diktaturen) met het gevaar van chantage, net als door Putin. Als we echter
door deglobalisering veel dingen in eigen land of handelsblok kunnen produceren zoals
landbouwgoederen en daardoor minder wereldwijde transporten nodig hebben, neemt het
onnodige gebruik van brandstoffen ook af en kan een afgenomen vraag leiden tot
prijsdalingen in de energiesector.
met het gevaar van chantage, net als door Putin
PATSTELLING TUSSEN RIJK EN ARM
Door de enorme overheidsuitgaven door corona en de energiecrisis wordt volgens een klassiek
rechts denkkader gedacht aan nieuwe bezuinigingen. Maar waar, op wie en wat? De collectieve
sector, als dat nog kan? De uitkeringen? Defensie maar weer? Het laat zich raden dat
bezuinigingen leiden tot versterking van economische en maatschappelijke malaise, zie de
wachtlijsten in de gezondheidszorg en de verwaarlozing van het onderwijs.
Maar zijn- gegeven hoge staatsschulden en tekorten op de lopende begroting- bezuinigingen
nodig? Nee! Niet indien de belastingtarieven op winsten, grote vermogens en topinkomens
terugkeren op het niveau van de jaren ’50 tot eind jaren ’70 in de USA en EU (zie Piketty!).
Natuurlijk is het belasten van rijken een links- rechts kwestie in de politiek maar voor mij
ook een technisch economische kwestie. Als we de rijken kunnen belasten zoals in de ‘gouden
tijd’ van het kapitalisme tussen 1950- 1980, dan krijgen nationale overheden genoeg geld om
staatsschulden laag te krijgen en geld te hebben voor een blijvend herstel van de collectieve
sector. En er is geen tegenstelling tussen overheid en marktsector omdat de overheid
opdrachtgever zal worden voor veel private bedrijven om projecten uit te voeren. Denk aan
herstel of vernieuwing van wegen en bruggen na jaren van achterstallig onderhoud vooral in
Amerika.
na jaren van achterstallig onderhoud
Maar regeringen zitten met een probleem: hoe kan je de rijken effectief belasten? Moeilijk
omdat er inderdaad een elite bestaat van Big Business, Banking en grote Beleggers die hun
inkomens en vermogens buiten de belastingdiensten van nationale staten en ook internationaal
weten te houden. De Geest is uit de Fles wat betreft Plutocratie of wel de macht van het geld.
De rijken nemen echter een groot risico, als Beleggers… Extra inkomsten, bijvoorbeeld door
belastingverlagingen voor de rijken of onbelaste winsten werden niet geïnvesteerd maar belegd.
Daardoor ontstonden nieuwe bubbels op financiële markten en de huizenmarkt.
Als overheden- met name in ontwikkelingslanden – steunmaatregelen moeten nemen i.v.m. de
energiecrisis en hoge voedselprijzen op straffe van hoge staatsschulden, en die staatsschulden
leiden tot een financiële crisis als in 2008, dan hebben die overheden nu niet de mogelijkheid
om staatsschulden te vergroten of uit te besteden aan centrale banken. Dan hebben de rijken ook
een probleem, namelijk ingestorte financiële markten omdat de overheid geen geld heeft om dat
te herstellen zoals na 2008. De grote patstelling tussen rijke particulieren en arme overheden.
Bereidheid verduurzamingsmaatregelen onder verhuurders laag:
torenhoge energielasten tot gevolg
28 oktober 2022
De energielasten drukken loodzwaar op de woonlasten van huurders,
met name van huurders in slecht geïsoleerde woningen. Dat blijkt
uit een nieuwe analyse van het Meldpunt EnergieAlarm. Bijna 40%
van de melders heeft een maandelijkse energierekening hoger dan
€250, en 10% zelfs boven de €500. De voornaamste reden van de hoge
lasten is slechte isolatie. Bij de aanvraag van
verduurzamingsmaatregelen geeft 91% van de verhuurders niet thuis.
Om huurders te helpen slim om te gaan met energie, start de
Woonbond vandaag de landelijke campagne ‘Haal energie uit je
rekening’.
Het nieuwe rapport van het Meldpunt EnergieAlarm is gebaseerd op 377
unieke meldingen van huurders. De meldingen zijn ontvangen tussen
juni en oktober 2022, nog voordat het stookseizoen goed en wel is
begonnen. De meeste meldingen gaan over slechte isolatie van de
woning. Het merendeel van de melders ervaart kou of tocht in de
woning. Bovendien geeft 85% van de melders in de particuliere sector
aan een woning te hebben met ruimtes met enkelglas.
Het is tijd dat particuliere huurders in actie komen
62% van de melders heeft de verhuurder gevraagd om
verduurzamingsmaatregelen te treffen, met name isolatie en vervanging
van enkelglas. In 91% van de gevallen heeft de verhuurder hier geen
gehoor aan gegeven. De Woonbond vindt dat met name particuliere
verhuurders in actie moeten komen. “De weg van vriendelijk verzoeken
en subsidiëren van verduurzamingsmaatregelen werpt geen vruchten af.
Het is tijd om verduurzaming af te dwingen, onder andere door enkelglas
tot gebrek te verklaren,” zegt Zeno Winkels, directeur van de Woonbond.
Elke besparing helpt: haal energie uit je rekening
Bijna alle melders geven op het meldpunt aan al energiezuinig te leven.
Met de hoge energieprijzen van dit moment, maar ook met de prijzen van
het energieprijsplafond dat op 1 januari ingaat, loont elke kleine
besparing. Om huurders hierbij te helpen start de Woonbond vandaag de
campagne ‘Haal energie uit je rekening’.
Inspirerende verhalen van huurders
De campagne biedt onder meer energiebespaartips, uitleg en adviezen en
inspirerende persoonlijke verhalen van huurders. Verschillende huurders
vertellen wat zij hebben ondernomen om hun energierekening omlaag te
brengen, zoals Johan en zijn gezin uit Bilthoven: “Wij gebruiken de helft
minder aan gas dan vorig jaar. Als je een beetje handig bent kun je met
wat kleine investeringen al veel zelf doen.” Jip en Mariëtta uit
Amsterdam hebben samen met buren een technisch team opgericht: “Samen los
je dingen nu eenmaal makkelijker en sneller op dan alleen. Ook op het
gebied van duurzamer wonen.”
Ondersteuning tijdens het hele stookseizoen
De campagne ‘Haal energie uit je rekening’ loopt het hele stookseizoen, tot
het voorjaar van 2023. Daarbij blijft het Meldpunt EnergieAlarm geopend. Met
het meldpunt brengt de Woonbond in kaart welke problemen op het gebied van
energie er spelen bij huurders.
Voor meer informatie over de campagne: woonbond.nl/haalenergieuitjerekening
Voor het Meldpunt EnergieAlarm: woonbond.nl/meldpunt-energiealarm"
En de tussenrapportage juni-oktober 2022 van het Meldpunt EnergieAlarm:
woonbond.nl/publicatie/tussenrapportage-meldpunt-energiealarm-juni-oktober-2022
