RoSA! Nieuwsbrief 157 / 31 mei 2021

De waanzin van de neoliberale leer in de economie

Door Tjeerd de Boer

Van proefschrift naar droefschrift.

In maart 1998 had ik een proefschrift gereed dat goedgekeurd werd door mijn promotor naar probleemstelling, uitvoering van het onderzoek en onderbouwing door cijfers en feiten. Ik deed onderzoek naar 5 soorten van kapitalisme, t.w. het Anglomodel (Amerika en Engeland) met het vrije marktmodel, het Scandinavische model met uitgebreide verzorgingsstaten en hoge belastingen, Het Rijnlandse model zoals het Poldermodel van Nederland, Duitsland, Frankrijk en Oostenrijk, het Mediterrane model waarin veel economische activiteiten plaatsvonden in de grijze of zwarte sectoren en het Japanse model met efficiënte concerns en bedrijfstakorganisaties.

In dit onderzoek concludeerde ik dat het Anglomodel in kwantitatief opzicht beter presteerde dan de Europese modellen en Japan, qua economische groei, werkgelegenheid, consumptie, investeringen en algeheel welvaartsniveau (het BNP). In kwalitatief opzicht was het Anglomodel slechter dan het Rijnlandse- en Scandinavische model met zijn stelsels van sociale zekerheid en arbeidsverhoudingen en de verhouding tussen rijk en arm. Er was veel minder sprake van collectieve armoede en private rijkdom zoals met name in Amerika, waar de econoom Lester Thurow toen al vaststelde dat wegen, bruggen en complete industriegebieden in een verregaande staat van ontbinding verkeerden.

Intussen zaten in de promotiecommissie een aantal vurige aanhangers van de vrije markttheorie. Let wel dat in de jaren ’90 nog niet sprake was van een neoliberale leer, maar een neoklassieke leer van het ‘laissez- faire’ kapitalisme, gebaseerd op de theorie van Adam Smith uit 1776 (the wealth of nations). Ik raakte in een felle discussie met een bekeerling die eiste dat ik het hoofdstuk over machtsconcentraties op markten door concerns herschreef en ik moest meer enthousiast zijn over het Anglomodel waarin de economie niet meer werd gehinderd door een geld slurpende overheid en achterhaalde vakbonden. Het Anglomodel werd immers Het Efficiënte Marktmodel!

een geld slurpende overheid en achterhaalde vakbonden

De commissie gaf aan dat m’n proefschrift geen kans van slagen had als ik de gewenste aanpassingen niet uitvoerde; ik weigerde inderdaad dat. Ik was echter verbijsterd toen een enthousiaste aanhanger van het ‘Markt-sisme’ me zei dat de vrije markttheorie van Milton Friedman niet bewezen hoefde te worden door gegevens uit de realiteit. Het was voldoende dat die theorie intern consistent is (samenhangend) en voorspellingsvermogen heeft! Nauwelijks bekomen van m’n verbazing zei ik hem dat dan die theorie niks te maken heeft met economische wetenschap, maar met psychiatrie! Hoe zo vroeg m’n tegenstander? Nou, omdat de psychiatrie een wetenschap is waarin onderzoek gedaan wordt naar waanvoorstellingen en ernstige stoornissen in waarnemingsvermogen en realiteitszin!

Van macro- economie naar financiële economie.

Na het stranden van m’n proefschrift had ik gelukkig werk bij een vakbond tot m’n grote genoegen en een management studiecentrum waar ik als vakreferent management boeken beoordeelde en samenvatte. Een korte toelichting is hier nodig. Tot dan was ik macro-econoom die zich bezig hield met de reële economie van produceren en consumeren, conjunctuurbewegingen en verdeling van inkomens en vermogens. Uiteraard was ik ook opgeleid in de monetaire economie van banken, beurzen en beleggen en de wiskundige modellen die gebruikt werden voor monetaire markten.

Door m’n studiewerk en de weliswaar korte Dotcom- beurscrisis in 2001 maakte ik kennis met financiële economie en het aandeelhouderskapitalisme, een grote openbaring van kennis. Ik ging me vanaf dat moment steeds verder verdiepen in de wereld van financiële producten variërend van de bekende aandelen, obligaties en opties t/m ingewikkelde beleggingsconstructies zoals de gebundelde hypotheekbeleggingen. M’n interesse nam uiteraard verder toe door de Grote Crisis van 2008 en besefte dat de financiële economie een gescheiden wereld vormde t.o.v. de reële economie hoewel de gevolgen voor de laatste uiteraard enorm was. Ook de wiskundige modellen die ik ooit had bestudeerd voldeden niet om de enorme geldhoeveelheden mee te nemen die waren ontstaan door een oceaan van beleggingsproducten (in jargon geldhoeveelheid M2 en M3). Tot m’n verbazing werden die geldhoeveelheden niet eens gemeten en meegenomen in economische modellen zoals die gebruikt worden door het Centraal Planbureau. Maar vooral in de financieel economische wereld zou het neoliberalisme leiden tot een wild- west casinokapitalisme.

Over logika.

Ruim 10 jaar na m’n oude proefschriftconcept vatte ik het plan op een nieuw boek te schrijven- mogelijk weer in te dienen als proefschrift- maar ditmaal over éen soort kapitalisme, namelijk het turbokapitalisme. Ik hoef hier weinig uit te leggen omdat ik in diverse artikelen in de Nieuwsbrief dit onderwerp aan de orde heb gesteld. In grote delen van de wereld m.u.v. China hangt turbokapitalisme nauw samen met neoliberalisme, zie o.a. het artikel over de Shock Doctrine als exportproduct van de Chicagoschool van Friedman (RoSA! nieuwsbrief nr. 82).

neoliberalisme met een wild- west casinokapitalisme

Intussen had ik de bewuste uitspraak van Friedman dat zijn theorie niet bewezen hoefde te worden door de realiteit gevonden in een artikel uit 1953, zie Essays in Positive Economics, University of Chicago Press. Bleef er verbaasd over, hoe kan een ook door mij erkend groot wiskundig econoom als Friedman zoiets beweren! Hij moest toch weten dat een theorie die niet empirisch bewezen hoeft te worden enkel mogelijk is in de theoretische wiskunde of mogelijk ook binnen de filosofie? Laat ik dit als volgt verduidelijken: in de wiskunde is het mogelijk om te beginnen vanuit een aantal stellingen of vaste aannames (axioma’s) beweringen af te leiden door logisch redeneren (deduceren). Elke volgende bewering moet een logisch afgeleide zijn van vorige beweringen. In jargon wordt dit een calculus of formeel axiomatisch systeem genoemd. Een voorbeeld:

'Geen kat heeft 2 staarten. Eén kat heeft meer staarten dan geen kat. Dus éen kat heeft 3 staarten!'

In hoofdstuk 1 van m’n nieuwe boek had ik dit voorbeeld al gebruikt als een probleemstelling maar vond het nog een magere onderbouwing voor een aanval op zijn als neoliberaal bekende theorie. Totdat ik onlangs een boek las van John Cassidy over marktfalen dat alles duidelijk maakte wat ik nodig heb om de neoliberale leer onderuit te halen op grond van Friedmans verbazingwekkende bewering voor de economie als empirische en ook sociale wetenschap.

Friedman als wiskundige en econoom.

Friedman werd in 1913 in New York geboren in een arm gezin. Hij had geluk door zeer goede resultaten voor wis- en natuurkunde op de middelbare school waardoor hij als zestienjarige een studiebeurs kreeg. Hij hoefde zich dus niet aan te sluiten bij de vele werkende armen, of nog erger, de lange rijen van werklozen aan het begin van de crisis van de jaren ’30. Vrij direct begon hij ook economie te studeren aan de universiteit van Chicago. Als afgestudeerde kreeg hij echter geen baan aan een universiteit, mogelijk een bron van frustratie, maar ging werken bij de overheid...

Uiteraard was de vrije markttheorie van Adam Smith een grote inspiratiebron voor hem. Probleem bij ‘The Wealth of Nations’ (1776) en publicaties van diverse andere klassieke economen was dat hun theorieën beschrijvend waren. Het gebruik van wiskunde voor economisch onderzoek was summier ondanks grote ontwikkelingen in de toegepaste wiskunde zoals de differentiaal- en integraalrekening (‘infi’) door o.a. Newton en Leibniz en in de statistiek door o.a. Pascal, Galton en Bernouilli. Aan het eind van de 19-de eeuw werd de matrixalgebra ontwikkeld door met name Hilbert. Maar al deze wiskundige ontwikkelingen werden nauwelijks toegepast in de economie.

de lange rijen van werklozen aan het begin van de crisis van de jaren ’30

Dat zou veranderen in de 20- ste eeuw, toen een steeds betere wiskundige onderbouwing mogelijk werd voor marktmodellen en evenwichtstheorieën. Friedman als vrije marktaanhanger stelde dat een economische crisis vanzelf zou verdwijnen door vrije markten. Hij werd hiermee tegenstander van Keynes en zijn aanhang die beweerde dat bij een crisis de overheid moest ingrijpen. Het betreft hier dus beslissingen op het gebied van politieke economie die ik als student leerde kennen.

Frustratie of niet, Friedman, (ik citeer het begin van hoofdstuk 6 van Cassidy): maakte zich niet druk over wiskunde die hij stelde als een de pijnigende bewijsvoering van de algemene evenwichtstheorie dus als verspilling van tijd en energie. De doeltreffendheid van vrije markten was voor hem vanzelfsprekend als bij Smith, die echter -zoals aangeduid- geen gebruik kon maken van een volle gereedschapskist van toegepaste wiskunde! Op die manier werd de neoliberale leer een evangelie i.p.v. een empirische wetenschap waarin bewijzen nodig zijn, al dan niet m.b.v. de wiskunde.

Maar je kan aldus de neoliberale leer gelijkstellen aan waanzin, of een luchtfietstheorie, die inderdaad interessanter kan zijn voor psychiaters dan voor economen en politici! Intussen worden de gevolgen van de neoliberale leer in de praktijk bij steeds meer mensen duidelijk, het is immers onmogelijk om de realiteit af te schaffen waarmee mens, maatschappij en milieu te maken hebben alleen maar om een geloof in tegenstelling tot een wetenschap te behouden!

Uit waanzin kan je nog meer waanzin afleiden (calculus!).

Niet alleen de kern van de neoliberale leer is waanzin zoals ik heb uitgelegd maar ook onderdelen daarvan. Neem de Rationele Keuzetheorie. Momenteel ben ik begonnen aan een boek over de pathologie van die theorie door Shapiro en Green. De titel zegt eigenlijk al genoeg. Ook grote bedrijven werden voorgesteld als rationeel handelende individuen (zie o.a. David Schrader, 1992: The corporation as an anomaly of wel lege huls). Machtsconcentraties door bedrijven op markten werden gewoon ontkend, je gelooft het zelf niet! Het gebruik van Schraders theorie in m’n oude proefschrift was eén van de redenen voor afwijzing.

de neoliberale leer gelijkstellen aan waanzin, of een luchtfietstheorie

Of neem individualisering, bewezen door psycholoog Verhaeghe, waarover genoeg gezegd in m’n artikelenreeks. Ook hier schaf je gewoon invloeden door de omgeving af waarmee individuen te maken hebben, zodat succes of falen gereduceerd kunnen worden tot individuele keuzen. Ik stelde dat individualisering heeft geleid tot zeer kwalijke gevolgen voor mensen die faalden binnen de neoliberale economie van de praktijk. Te meer als ‘losers’ wordt verweten dat zij schade toebrengen aan de gemeenschap (de belastingbetalers) waardoor die gemeenschap het recht krijgt om ze te straffen zoals armen en werklozen. Een omgekeerde wereld door deze waanzin. Of de waanzin om de overheid te minimaliseren door een bezuinigingsevangelie. Ook hier hoef ik niet uit te wijden over de gevolgen. Waanzin binnen financiële markten hoeft overigens niet altijd afgeleid te worden uit de neoliberale leer: voor het verklaren van kuddegedrag verwijs ik naar de economie als sociale wetenschap. Het vrijlaten van financiële markten is wel een gevolg van de neoliberale leer: zelfs Smith waarschuwde voor ernstige crises als je deze markten vrij liet. Maar Friedman had de overheid graag afgeschaft op defensie en een rechtsstelsel ter bescherming van eigendomsrechten na.

Verantwoording.

Ik zou voor deze Nieuwsbrief een artikel hebben geschreven over hoe hoog mogen staatschulden zijn. Intussen is voor het eerst sinds jaren de inflatie fors toegenomen. Voor o.a. mij geen verrassing, maar te verklaren door een inhaalvraag nu steeds meer mensen uit hun opsluiting komen door de coronamaatregelen. Wel verontrustend is de toename van renten op staatsleningen en een forse toename van staatsschulden van ontwikkelingslanden. Door deze ontwikkelingen moet ik een aantal beweringen en vermoedens corrigeren of verwerpen, dát is wetenschap waarin beweringen en theorieën waar of geldig zijn tenzij nieuwe feiten en cijfers weerlegging of correctie vereisen. Geleerd van de wetenschapsfilosoof Popper met wie Friedman grote moeite had. Dat is het verschil tussen weten of geloven!

⇒

Diepe kloven in een vlak land

door Adriana Rollingswier

Cijfers staan lijnrecht tegenover het gevoel van vele Nederlanders

Het landschap van ons polder(end) landje oogt overwegend vlak, maar we hebben wel degelijk een hoogteverschil. Om dit aan te geven maken we gebruik van het NAP, het Normaal Amsterdams Peil. Daarom weten we dat het laagste punt bij Nieuwerkerk aan den IJssel ligt met 6,78 m onder NAP en het hoogste punt dicht bij het Drielandenpunt in Vaals met 322,38 m boven NAP. Maar Nederland is ook een land met diepe kloven. En dat zijn niet van die kloven die ontstaan zijn door erosie en zeker zijn het geen diep uitgesleten rivierdalen met steile (rots)wanden. Onze kloven zijn ontstaan door tegenstellingen, vervreemding, afstand, tweedeling, uitsluiting en obstakels. Voor sommige Nederlanders zijn die kloven zelfs afgronden waar zij in dreigen te vallen of al in gevallen zijn. Voor het opmeten van deze kloven bestaat geen peilmerk. Deze kloven worden meestal gepeild aan de hand van keiharde cijfers, weergegeven in statistieken, schema’s en tabellen. Cijfers die meestal lijnrecht tegenover het gevoel van vele Nederlanders staan.

Je kunt liegen met cijfers, maar cijfers liegen niet

Dit laatste kwam ook naar voren in het actualiteiten programma ‘dr Kelder en Co’. Het startpunt van het gesprek; -kloven groeien, net als de economie, terwijl het inkomen achterblijft en de gewone man niet profiteert. Er is sprake van fantoom groei: enkel voor de rijken en slechts op papier-. Hierop reageerde hoofdeconoom bij het Centraal Bureau voor de Statistiek dr. Peter Hein van Mulligen. Hij gaf aan dat de middenklasse en mensen met een laag inkomen de afgelopen decennia een stuk welvarender zijn geworden. "Je kunt liegen met cijfers, maar cijfers liegen niet". Hij deed toen een opvallende uitspraak voor een hoofdeconoom bij het CBS. “We moeten de statistieken weggooien en uit het raam kijken. Kijk naar de roep om de terrassen te openen of neem buitenlandse vakanties. Vroeger was je een hele vent als je naar Frankrijk ging met de auto. Daar scoor je nu niet meer mee op feestjes". Zou het niet zo kunnen zijn dat mensen die in armoede leven niet op dat terras zitten waar meneer van Mulligen op uitkijkt? Zij zitten misschien wel op een bankje een stukje verderop met een zelf meegenomen flesje ranja of misschien zitten ze wel gewoon thuis op hun ‘stoepie’ in hun ‘aandachtswijk’. Trouwens met nergens naar toe gaan in de vakantie scoor helemaal niet op feestjes. (Hier nog even de meest recente cijfers: 5,7 procent van de bijna 8 miljoen huishoudens in Nederland moesten het in 2019 doen met een jaarinkomen van minder dan 14.000 euro per volwassen gezinslid).

De kloof tussen de systeem- en de leefwereld

In Nederland bestaan dus een heleboel soorten kloven. Zo heb je een inkomenskloof, een inkomenskloof tussen mannen en vrouwen, je hebt een digitale kloof, een onderwijs kloof, een kloof tussen stad en het ‘platteland’, een (geestelijke) gezondheidskloof, een kloof tussen jong en oud, een kloof tussen de levensverwachting van hoogopgeleiden en laagopgeleiden, een gigantisch diepe woonkloof enz.,enz. Er bestaat ook een kloof tussen de systeem- en de leefwereld.

Hier volgt een definitie: ‘De systeemwereld is alles wat mensen ontwikkeld hebben aan instellingen en structuren op gebieden als economie, politiek, onderwijs, wetenschap, overheid, gezondheidszorg, verzorgingsstaat enz. enz. Dus een buitengewoon ongelijksoortige verzameling van systemen en subsystemen. De leefwereld is het ervaringsdomein, waarin mensen met elkaar omgaan in en buiten de systemen’ (van de Lans, 2010).

De ‘taal’ van de leefwereld

Er wordt ook gesproken over dat de systeemwereld de leefwereld ‘koloniseert’ en over dat de systeemwereld is ‘losgezongen’ (*) van de leefwereld. Het eerste betekent kort gezegd dat burgers door ‘kolonisatie’ net zo gaan praten als ambtenaren en professionals. Het tweede betekent dat er door ambtenaren en professionals niet meer gesproken wordt met de burgers. Er bestaat natuurlijk een verschil met ‘spreken met’ en ‘spreken tot’. Het is een feit dat om de ambtelijke taal te begrijpen, die gebruikt wordt in de correspondentie en de informatie naar burgers toe, je meestal wel ’gekoloniseerd’ moet zijn. Met één keer doorlezen kom je er doorgaans niet. Niet iedereen in Nederland is nu eenmaal hoog geletterd. Als de systeemwereld spreekt met de leefwereld zal dan ook in de taal van de leefwereld gesproken moeten worden. Eigenlijk zou de leefwereld de systeemwereld moeten koloniseren. Als bijvoorbeeld; vrijwilligers die zich met hart en ziel inzetten voor het welzijn in de straat, buurt, wijk, voor het zwakste belang zie je soms dat zij zich de ambtelijke taal eigen hebben gemaakt om gehoord te worden of iets voor elkaar te krijgen. En dan zie je regelmatig het fenomeen dat vrijwilligers over meer kennis beschikken dan de ambtenaar en de professional. Maar ja of dat wat uitmaakt en er naar hen geluisterd wordt.

(*) Ontzingen is een oud Nederlands woord dat niet meer gebruikt wordt in ons huidige taalgebruik. Het betekent; vervangen door te zingen (verdringen, in plaats komen van, veroveren) Voorbeeld: Door het zingen van scheldliedjes iemand van zijn eer beroven).

Vol begrip en empathie gesprekken aangaan met burgers

Door alle bezuinigingen op welzijn, buurtvoorzieningen sluiten, gesloten loketten enz. zijn de mogelijkheden van burgers om gehoord te worden en in gesprek te gaan met de systeemwereld drastisch verminderd. Het zou goed zijn voor het ‘gevoel’ van vele Nederlanders als de systeemwereld eens vol begrip en empathie gesprekken aangaat met burgers. Dan vinden de werkelijke wensen en noden van de leefwereld misschien eens een weg in de systeemwereld. Je ziet soms dat projecten die ‘top-down’ opgetuigd worden niet aan slaan en geen succes worden. En dan komt het niet omdat de burgers niet mee wilden doen, niet wilden participeren maar omdat het niet ‘bottom-up’ tot stand gekomen is. Mensen in de leefwereld, zitten ’er’ nu eenmaal vaak ‘bovenop’ en hebben als geen ander de vinger aan de pols, weten als geen ander wat de problemen zijn. Zij hebben misschien wel goede ideeën over hoe problemen op te lossen zijn of in ieder geval hoe zaken verbeterd kunnen worden. Waarom geen gebruik maken van die kennis. En de ambtenaar en professional zou dit dan moeten kunnen doen zonder die vermaledijde stress om targets te moeten behalen, om te moeten scoren.

De hetze tegen mensen in de bijstand

Dan heb je ook nog de kloof tussen de korte termijn denkers en de lange termijn denkers. Aan de basis van deze kloof ligt voor een groot deel een politieke visie. Zo is de visie van rechts gestoeld op belastingverlagingen en op een bezuinigingsbeleid. De linkse is gestoeld op het bekostigen van sociale zekerheid doormiddel van belastingverhogingen in plaats van bezuinigingen. Bezuinigingen zijn op de korte termijn vaak dan wel besparend, maar op de lange termijn zorgen zij meer dan eens voor gigantisch hoge kosten om de boel weer te ‘repareren’. Laten we vanuit het korte- en lange termijn denken eens kijken naar bijvoorbeeld de kostendelersnorm. Al vanaf het begin was er veel kritiek op de invoering, maar de hetze tegen mensen in de bijstand deed zijn werk en de kostendelersnorm werd in 2015 ingevoerd als onderdeel van de Participatiewet. Het idee erachter was en is dat mensen lagere woonkosten hebben als er meer personen in een woning wonen, omdat de kosten dan gedeeld kunnen worden. Ook zou dit ‘stapeling’ van uitkeringen voorkomen. Zodra kinderen 21 jaar worden, worden bijstandsgerechtigde ouders gekort op hun uitkering als de kinderen in hetzelfde huis blijven wonen. Veel gezinnen zijn hierdoor onder het bestaansminimum terecht gekomen en aangewezen op de voedselbank.

De mantelzorgboete

Men gaat er dan wel vanuit dat het kind een steentje bijdraagt aan het huishouden, maar veel kinderen hebben dat geld simpelweg niet. Veel kinderen verlaten uiteindelijk noodgedwongen het huis, gaan aan de zwerf, worden zo gezegd bankslapers, of worden uitgeschreven en worden ‘spookjongeren’. Mensen die in een crisissituatie geraakt zijn kunnen ook niet meer tijdelijk in huis genomen worden. En er kan ook geen mantelzorg meer verleend worden aan een gehandicapt kind, familielid of een bejaarde ouder. De mantelzorgboete wordt dit ook wel genoemd. Deze desastreuze bezuinigingsmaatregel heeft buiten veel ellende, armoede, schooluitval en dakloosheid ook zeer hoge (maatschappelijke) kosten met zich meegebracht zoals opvang, allerlei hulp- en externe zorgtrajecten enz. Dus is ook hier waarschijnlijk uiteindelijk weer sprake van een korte termijn kostenbesparing met op de lange termijn een gigantisch grote kostenpost.

De puf niet om goed voor zichzelf te zorgen

En dan hebben we ook bijvoorbeeld de gezondheidskloof. Door de coronacrisis kwamen gezondheidsverschillen tussen arm en rijk pijnlijk aan het licht. Uit onderzoek van het CBS bleek dat het risico op sterfte aan het virus twee keer zo groot is onder arme Nederlanders dan onder de rijken. We weten nu toch allemaal wel eens een keer dat leven in armoede niet goed is voor je gezondheid. Het brengt meestal veel stress met zich mee. Niet alleen vergroot chronische stress het gevaar op hart- en vaatziektes en de kans op overgewicht enz. Ook is bewezen dat het IQ gemiddeld met 13 punten afneemt. En dat is te vergelijken met een nachtje ‘doorhalen’. Daardoor heb je minder denkkracht en ga je eerder voor de korte termijn besluiten. Dan heb je echt wel wat anders aan je hoofd en denk je niet aan de lange termijn. Dan ben je ook echt niet bezig met gezond leven maar met overleven. En trouwens gezonde voeding in Nederland is helaas nu eenmaal stukken duurder dan ongezond eten. Wat! Ongezond eten is sneller duurder geworden dan ongezond eten. Zo zijn snoep en ijs zelfs goedkoper dan tien jaar geleden. Arme mensen hebben meestal de middelen, het geld of gewoon de puf niet om goed voor zichzelf te zorgen.

Fysiotherapie behandelingen zelf betalen omdat je ‘knipkaart’ al vol zit

Zorgvermijding is ook zo’n veelbesproken punt. Het gaat allang niet meer alleen om mensen die bang zijn van de dokter, in de war zijn of alcohol- en drugsverslaafd, of de weg naar de zorg niet weten te vinden. Mensen zien af van behandeling omdat deze onder het eigen risico valt. Ja en vaak betekent uitstel van zorg dat een ziekte of kwaal die eigenlijk heel makkelijk en goed te behandelen was in het begin, uitmondt in een ziekenhuisopname of erger. Heb je een operatie ondergaan, moet je om te kunnen revalideren de eerste 20 fysiotherapie behandelingen zelf betalen omdat je ‘knipkaart’ al vol zit. Dan maar niet revalideren, toch? Zorgvermijding zie je ook bij de mondzorg. Alhoewel moet er wel gesproken over zorgvermijding? Mensen willen wel naar de tandarts, maar kunnen het niet betalen. Hun gebit gaat achteruit en ziet er vaak niet zo charmant meer uit. Mensen schamen zich, komen soms in een isolement terecht of komen zelfs niet meer aan het werk. Ook een slecht gebit is gerelateerd aan ziektes en sterfgevallen. Het kan de oorzaak zijn van longontsteking of ernstig hartfalen en heeft een progressieve invloed op het verloop van diabetes en reuma. Uiteindelijk lopen de kosten van allerlei behandelingen op de lange termijn gigantisch op. Beter voorkomen dan genezen was het toch altijd? Of geldt dit alleen als het iedereen kan treffen zoals bijvoorbeeld bij Covid19?

Grootschalige fraude in de geestelijke gezondheidzorg

Bij de geestelijke gezondheidzorg komen ook van die onbegrijpelijke zaken voor. Zo kwam onlangs aan het licht dat een aantal psychiatrische patiënten hun uitkering kwijtraakten vanwege een gedwongen opname. Iets dat doorgaans alleen gebeurt bij gedetineerden. Of het onredelijke besluit om de behandeling van een burn-out door de patiënt zelf te laten betalen. Of door de werkgever, als je die dan hebt en als deze wel voor de kosten op kan draaien. Dit omdat vergoeding niet langer in de basisverzekering zit. Hulpverleners in de geestelijke gezondheidszorg zouden op grote schaal fraude plegen met diagnoses om behandeling van burn-out vergoed te krijgen. De zorgverzekeraars zijn woedend, potverdorie, want dit is moedwillige onjuiste informatieverstrekking, dit is diagnosefraude. De Nederlandse Zorgautoriteit gaat, of is waarschijnlijk al druk op jacht om deze fraudeurs op te sporen. De huis- of bedrijfsarts wordt geacht de verschillen te kennen tussen burn-out, overspannenheid, depressie enz. Dat is heel moeilijk voor ze want ze zijn geen specialist. Om door te kunnen verwijzen moeten de artsen dan een keuze maken van een aandoening die voorkomt op de lijst van DSM-5 (Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders, oftewel het diagnostisch en statistisch handboek van psychiatrische aandoeningen). Maar, burn-out staat helemaal niet vermeld in deze DSM-5! Dus al zouden de artsen dan niet ‘frauderen’, ze kunnen ook de naar hun mening juiste diagnoses nergens invullen.

Thailand, Spanje of Portugal populair in de ‘burn-out scene’.

De term burn-out stamt uit de jaren zeventig en werd jarenlang als een beroepsziekte bestempeld. Gelukkig is dit nu niet meer zo. Maar de rekening wordt als het even kan nog steeds aan de werkgever gepresenteerd. Burn-out is momenteel een groeiend probleem. Eén op de zeven werknemers lijdt eronder, meldt het CBS, en volgens het RIVM gaat het om een kwart van de ziek gemelde werknemers. Het is best moeilijk om te bepalen of iemand lijdt aan een burn-out of aan een andere aandoening. Maar één ding is zeker, je kan het krijgen als je langdurig onder zware stress staat, als je emotioneel uitgeput bent en dat het genezingstraject jaren kan duren. Eigenlijk is heel simpel gezegd de enige remedie; stress verminderen. Dat moet dan wel kunnen natuurlijk en je moet je behandeling wel kunnen betalen. Je hebt zelfs burn-out resorts. Vooral Thailand, Spanje en Portugal zijn erg populair in de ‘burn-out scene’. Als je dan bijvoorbeeld alleen al denkt aan die gezinnen denkt die slachtoffer zijn geworden door de toeslagenaffaire.

Laten we hopen dat die nieuwe regering die ons beloofd is snel aan de slag gaat met het overbruggen of liever nog het dichten van de diepe kloven in ons landje. We hebben daar dan wel geen ijkpunt voor, maar met begrip, compassie en menselijke maat kom je al een heel eind.

⇒

filmblik		DONATIE
begin	redactioneel	abonnement
doel	netwerk	verklaring
	colofon

eindredacteur	hoofdredacteur
Therese Steur	Hans Goosen