De overheid
door Tjeerd de Boer
Minimale overheid
Veel rechtse partijen zijn anti overheidspartijen.
Een verklaring of reden om tegen de overheid te zijn is simpel,
namelijk geloven in de Efficiënte Markt Theorie, ook een mythe binnen
de neoliberale leer. Volgens deze theorie is De Overheid per definitie
inefficiënt en moeten zoveel mogelijk diensten en goederen worden
geleverd door de marktsector. Concurrentie houdt producenten scherp en
leidt tot mogelijke prijsverlagingen voor de consument. Omdat productie
door de overheid veel minder efficiënt is dan door de marktsector, leidt
dit enkel tot meer kosten voor de belastingbetaler. Want veel rechtse
kiezers zien De Overheid synoniem aan De Belastingen.
Anders hebben zij ’s middags niets meer te
doen!
Mogelijk bekend zijn ambtenarengrappen zoals waarom werken ambtenaren ’s
ochtends zo min mogelijk? Anders hebben zij ’s middags niets meer te
doen! Of: welk kantoorapparaat slijt het snelst in een
ambtenarenorganisatie? De koffie automaat! De Wet van de
organisatiesocioloog Parkinson stelt dat ambtenarenorganisaties steeds
groter worden omdat iedere ambtenaar graag de chef wil worden over
anderen. En dat lukt als je steeds nieuwe ambtenaren aanneemt.
Nou was die Wet van Parkinson nog niet eens bedoeld als grappig maar als
realistisch. De econoom Niskanen (1971) toonde aan dat de leiding van
ambtelijke organisaties vaak streeft naar budgetmaximalisatie. Dit doel
kan worden bereikt door maximalisatie van dienstverlening en door het
vergroten van het personeelsbestand. In een democratie als Nederland is
het overleg tussen ministers en beoordeling door het parlement ook
beslissend welke overheidsorganisaties meer of minder geld krijgen.
Bekend als de strijd tussen de departementen maar ook tussen Het Rijk en
provincies en gemeenten. Laatstgenoemde overheidsorganisaties zijn
zodanig financieel afgeknepen door de neoliberale politiek van de
kabinetten Rutte, dat veel gemeenten armlastig zijn geworden en
belangrijke maatschappelijke diensten niet meer kunnen leveren.
Dat krijg je ervan als je een rechts anti overheidsgeloof aanhangt. In
een district van een Midwest staat in Amerika werd het meest rechtse
ideaal gerealiseerd: het
afschaffen van de overheid. Zelfs politiebureau’s stonden in de
aanbieding, compleet met wapens, honden en zelfs een helicopter. Het
was ’s nachts erg donker want wie wilde nou betalen voor
overheidslantaarnpalen? Ziehier het ultrarechtse ideaal van veel
Republikijnen volgens bijvoorbeeld de filosofie van mevrouw Ayn Rand en
meneer Friedman.
vormen van kapitalisme zoals het
Rijnlandse of Poldermodel
Overheidskunde
Aan het eind van mijn studie (1985) als econoom wilde
ik wat meer weten van de O van Overheid in de bestedingsformule van
Keynes, t.w. Nationaal inkomen Y = Consumeren + investeren+
Overheidsbestedingen + Export – Import (de handelsbalans). Ik volgde
een seminar bij de vakgroep Planning en Beleid van de Sociologie waar
ik zeg overheidskunde studeerde. Iedereen kent wel de Trias Politica
van Regering, Parlement en de Rechterlijke macht met daarom heen een
schil van ambtenarenorganisaties (de vierde macht) zoals de
departementen of ministeries. Maar ook toezichthoudende organisaties
als de Raad van State en adviesorganen zoals het Centraal Planbureau
en het Sociaal Cultureel Planbureau waar veel sociologen werken waar
Rutte het niet van moet hebben. Zeker niet als de voorzitter Kim
Putters op TV verschijnt met kritische opmerkingen over ontwikkelingen
in de maatschappij. Om misverstanden hier te voorkomen heb ik het over
de centrale overheid die grotendeels in Den Haag is gevestigd.
Uitzonderingen zijn de Centrale Bank (Amsterdam) en kantoren van de
centrale belastingdienst (o.a. Heerlen dat ook een CBS filiaal heeft).
Anti Overheidsaanhangers moeten beseffen dat de Nederlandse centrale
overheid beslist geen centralistische overheid is. Dat kwam door een
unieke maatschappelijke ontwikkeling van Nederland als corporatieve
staat (Zie artikelenreeks over de geschiedenis van de verzorgingsstaat,
Nieuwsbrief nr 105- 107). Het ontstaan van een systeem van sociale
zekerheid en arbeidsverhoudingen door organisaties van werknemers en
werkgevers bespaarde de centrale overheid veel werk omdat o.a. het
toekennen en uitbetalen van uitkeringen overgelaten werd aan
uitvoeringsorganisaties binnen het systeem van sociale zekerheid en
arbeidsverhoudingen. Centrale ambtelijke organen zoals de Sociale
Verzekerings Raad in Zoetermeer en de Sociale Verzekeringsbank voor
de AOW uitkeringen hielden toezicht op het functioneren van beide
genoemde systemen, ondersteund door veel wetenschappelijk onderzoek.
Ik ken deze onderzoeken die ik heb gebruikt voor mijn proefschrift
(jaren ’90) naar vormen van kapitalisme zoals het Rijnlandse of
Poldermodel met daarbinnen dus een sociaal economische besturing ook
door organisaties in het maatschappelijk middenveld. Uiteraard stond
dit als corporatieve staat aangeduide model lijnrecht op het
turbokapitalisme van de USA en UK, het Anglomodel, aangedreven door
de Chicagoboys van Milton Friedman. In die landen werd niet alleen de
overheid kop van jut maar werden vakbonden ook gehaat als
marktwerkingsverstoorders.
neoliberale politici leken verblind door
efficiencywinsten
Sloop van het maatschappelijk middenveld
In de jaren ’90 moest door
de politiek niet alleen de overheid worden aangevallen door
privatiseringen, ook diverse organisaties in het maatschappelijk
middenveld moesten eraan geloven. Politieke campagnes moesten ervoor
zorgen dat organisaties in diskrediet werden gebracht. De GAK en
GMD-en werden beschuldigd dat zij veel te gemakkelijk volledige WAO
uitkeringen toekenden, dat ze niet transparant waren en bureaucratisch,
dus inefficiënt. Ook de toezichthoudende organisaties zoals de SVR
moesten worden afgeschaft.
In de periode 1995- 2000 volgde een roerige en warrige periode in
de paarse kabinetten van Kok over de invulling van privatisering
van de sociale zekerheid en arbeidsbemiddeling. Besloten werd om
de WAO te privatiseren en de arbeidsbemiddeling te laten bij de
arbeidsbureau’s. Gretig hapten verzekeringsmaatschappijen toe met
private WAO verzekeringen (werkloosheid vonden zij te riskant om
te verzekeren), maar te vroeg. Uiteindelijk koos de regering voor
behoud van WAO en WW als collectieve verzekeringen in ruil voor
privatisering van de arbeidsbemiddeling. Toch nog uitkomst van
een echt Poldermodel overleg, echter tot grote woede van de
vakbonden toen.
De goedgelovige neoliberale politici leken verblind door
efficiencywinsten maar zagen een cruciale misrekening over het
hoofd. Geschat wordt in de periode 2000- 2010 8 tot 10 miljard
extra nodig was voor arbeidsmarktbeleid. De oorzaak is echter
simpel: de overheid moest bij de private bedrijven de tarieven
betalen die de reïntegratiebureau’s vroegen per bemiddeling van
werkzoekenden. Private bemiddeling kostte veel meer dan de
ambtelijke kosten van arbeidsbureau’s. De taal veranderde ook,
van arbeidsbemiddeling naar re-integratie, werkzoekenden
beoordelen op basis van hun afstand tot de arbeidsmarkt en
werklozen per kavel verkopen aan de reïntegratiebedrijven. De
resultaten van private arbeidsbemiddelingen vielen zwaar tegen
omdat veel werkzoekenden een te grote afstand van de
arbeidsmarkt hadden (vaak afgeschreven ouderen) en omdat
werklozen werden rondgepompt in zinloze trajecten of zinloze
baantjes zoals papierprikken.
consultant: € 70.000 +
lease auto + bonussen
Anti Overheid Mythen doorbroken
Mythe 1 dat de markt goedkoper is door efficiency dan de
overheid is simpel te weerleggen. Stel een hoogopgeleide
(HBO/universitair) gaat werken als beleidsmedewerker, docent of
onderzoeker bij de overheid. Je komt dan in een schaal 10
functie (max 50.000) en na zo’n 5 jaar werkervaring is promotie
naar schaal 12 mogelijk (max 70.000). Zeer getalenteerde
overheidsmedewerkers die de top bereiken moeten rekening houden
met de Balkenende Norm van maximaal ruim 2 ton bruto.
De politiek privatiseerde zoals geduid o.a. de
arbeidsbemiddeling, maar ook beleidsafdelingen werden afgestoten
en geprivatiseerd. Een beleidsmedewerker werd nu consultant die
met 5 jaar werkervaring met gemak meer dan 70.000 verdient +
lease auto + extra’s zoals bonussen. Hoeveel weet ik niet maar
de kosten voor een leger van private consultants met soms
frauduleuze declaraties zijn veel hoger dan de voormalige kosten
voor ambtenarensalarissen.
Mythe 2 betreft een schijntegenstelling tussen overheid en markt
omdat wordt vergeten dat er altijd ook publiek- private
samenwerkingsverbanden zijn. De overheid, om te beginnen de
politiek bepaalt waar en hoeveel wegen aangelegd moeten worden.
Vervolgens is de overheid geen werkgever maar opdrachtgever
(principaal) aan diverse marktpartijen (de agents) die volgens
commerciële normen de opdrachten uitvoeren. Marktwerking is dan
nuttig: de overheid kan per bieding bepalen welke bedrijven
betrouwbaar en het goedkoopst zijn. Het bepalen van een geschat
budget blijft echter problematisch vooral bij bouwprojecten.
de meeste mensen willen meer overheid
en minder markt
Mythe 3 heeft de politiek zelf opgelost door ambtelijke
organisaties van lui en bureaucratisch om te toveren tot
bedrijven, geleid door managers met business school ervaring.
Veel mensen die kozen voor een bestaan als ambtenaar hadden
bepaalde maatschappelijke idealen, zie bij leraren. De instroom
van managers in overheidsorganisaties leidde vaak tot een kille
zakelijke organisatie die de belangen van burgers
verontachtzaamde of erger zoals de Toeslagen Affaire bewijst.
Gevolg is dat vele burgers anti overheid werden maar niet
geïnspireerd door de neoliberale leer. Eerder door de gevolgen
daarvan. Toch blijkt uit een aantal sociologische onderzoeken
(oh Rutte, wat ELLENDIG!) dat de meeste mensen meer overheid
en minder markt willen.
LAAT DAT DAN MERKEN ALS JE GAAT STEMMEN!
Wat vinden de politieke partijen van ‘gezonde voeding’
door Adriana Rollingswier
Het is niet het belangrijkste onderdeel van deze verkiezingen en we horen
er eigenlijk maar sporadisch wat over, maar gezond eten betekent heel veel
voor onze gezondheid. Het gaat in de verkiezingscampagnes vooral over
Covid 19 en de economie. Maar we hebben allemaal wel eens gehoord of gelezen
dat het merendeel van de mensen die op de IC’s worden opgenomen overgewicht
of ernstig overgewicht hebben. Overgewicht heeft helaas bijna altijd te maken
met een ongezonde leefstijl, slechte voeding en te weinig beweging.
Overgewicht brengt grote risico’s met zich mee, zoals een grotere kans op
diabetes en hart-en vaatziekten. Magerman is tegenwoordig in de armoedige
keuken al lang geen kok meer. Want helaas bestaat er vaak een link tussen
overgewicht en het leven in armoede. Ondertussen worden de winkelstraten
overspoeld door een groeiend aantal fastfood restaurants. Stunten de
supermarkten er op los en is de b.t.w. op gezond voedsel zodanig verhoogd dat
veel mensen het geld er niet voor hebben en noodgedwongen naar goedkoper en
ongezonder voedsel grijpen.
goedkoper is ongezonder voedsel
Hieronder vindt u een overzicht van wat de (grote) partijen vinden van
‘gezonde voeding’.
Groen Links wil werken aan een fundamenteel
ander systeem dat zorgt voor duurzaam geproduceerd en gezond eten en drinken
dat beschikbaar en betaalbaar is voor iedereen. GL wil naar een systeem waarin
gezondheid van mensen en dieren het uitgangspunt is, schaalvergroting niet
noodzakelijk is om te overleven, de rijkdom van de bodem behouden blijft voor
toekomstige generaties, lokale productie en verkoop voorrang krijgen en boeren
een betere onderhandelingspositie hebben tegenover supermarkten. Voor een
toekomstbestendige landbouw moet de veestapel halveren en duurzaam, lokaal,
gezond en diervriendelijk worden.
GL wil stoppen met het gif glyfosaat en
afbouwen van alle bestrijdingsmiddelen die schadelijk zijn voor het milieu.
Het gebruik van natuurlijke bestrijdingsmiddelen stimuleren. Om te zorgen dat
er meer oog is voor een gezonde leefstijl wil GL met bijvoorbeeld
maatschappelijk werkers bij de huisarts en op school en lichamelijke
screenings in de ggz. investeren in betere samenwerking. GL wil op jongeren
gerichte alcoholmarketing en fastfoodmarketing terugdringen.
veestapel halveren
Christen Unie vindt dat een gezonde leefstijl
niemand kan worden voorgeschreven, dat er factoren zijn waar je zelf geen
invloed op hebt, maar dat een gezonde leefstijl wel gestimuleerd kan worden.
CU wil inzetten op preventie en gezondheid om te voorkomen dat steeds meer
mensen (chronische) aandoeningen krijgen als gevolg van hun leefstijl.
Gezond eten kan door voorlichting en beprijzing worden aangemoedigd. CU
vindt dat mensen, met name kinderen en jongeren, er recht op hebben dat de
overheid hen beschermt tegen marktpartijen die het belang van volksgezondheid
niet vooropzetten.
De keuze voor gezond eten en drinken moet aantrekkelijker
zijn dan voor ongezonde producten met suikers en vetten. Dit wil CU bevorderen
met fiscale prijsprikkels en in ieder geval door een suikertaks in te voeren.
CU vindt dat de overheid algemene preventiemaatregelen moet nemen, met
daarnaast inzet van ouders, (jeugd)artsen, bedrijven, sportverenigingen en
scholen. CU wil een verbod op alcoholreclame en op ongezonde marketing. En
kindermarketing alleen nog toestaan voor producten van de Schijf van Vijf.
CU wil de aanpak Jongeren Op Gezond Gewicht uiterlijk in 2025 ingevoerd
hebben in elke gemeente. En wil streven naar een voedingspatroon met meer
plantaardige en minder dierlijke eiwitten.
gezond eten door voorlichting en beprijzing
SP wil de sociaaleconomische
gezondheidsverschillen gaan verkleinen. En meer inzetten op preventie, zoals
het bestrijden van overgewicht. SP wil de belasting op gezonde voeding
verlagen en de belasting op ongezonde voeding verhogen. SP wil stoppen met
de bio-industrie en weidegang verplicht stellen. In plaats van de
intensivering en schaalvergroting wil SP boeren die diervriendelijk en
duurzaam produceren ondersteunen. Minder transport van voedsel over de
wereld en meer regionale productie. En geen gevaarlijk landbouwgif, maar
biologische bestrijding.
stoppen met
de bio-industrie en weidegang verplicht
PvdA vindt dat er een stevig pakket
maatregelen nodig is om kwalitatief, gezond eten betaalbaarder te maken en
ongezonde keuzes duurder. PvdA wil een nultarief BTW op groente, fruit en
biologische producten en invoering van een suikertaks. PvdA wil dat Europa
strengere regels stelt voor de hoeveelheid suiker, zout, verzadigde vetten
en kunstmatige toevoegingen in ons voedsel. En daarbovenop sluitende
afspraken maken met de voedingsindustrie over de productie van gezonder
voedsel.
PvdA wil alternatieven voor vlees stimuleren en promotie van
biologische voedingsmiddelen. PvdA wil verbod op het gebruik van pesticiden
die schadelijk zijn voor mens, milieu en ecosystemen en het gebruik van
biologische bestrijdingsmiddelen bevorderen. PvdA wil een wettelijk verbod
op alle marketing voor ongezonde producten gericht op kinderen. PvdA wil
steun geven aan boeren die overstappen op duurzame landbouw en investeren
in een duurzame voedselvoorziening.
verbod op het gebruik van pesticiden
Denk wil de accijnzen op alcohol verhogen en
geen aanbiedingen op alcoholische dranken. Ook willen zij reclame en
advertenties voor alcohol ter bescherming van onze jongeren aan banden
leggen.
geen aanbiedingen op alcoholische dranken
SGP vindt dat een goede balans tussen werk en
privé, ruimte voor lichamelijke en geestelijke ontspanning en gezonde
voeding veel gezondheidsklachten kunnen voorkomen. SGP vindt, zonder iets
af te doen aan het uitgangspunt dat mensen zelf verantwoordelijk zijn voor
wat ze doen en laten, de overheid gezond leven kan stimuleren en schadelijk
gedrag kan ontmoedigen. SGP vindt een suikertaks geen goede maatregel om
overgewicht tegen te gaan, maar wil wel een verbod op stuntprijzen en
kortingsacties op suikerrijke dranken.
SGP wil een ‘gecombineerde leefstijl
interventie’, begeleiding bij gedragsverandering om een gezonde leefstijl
te bereiken en te behouden. SGP wil zorgverzekeraars aansporen om voldoende
aanbod in te kopen en de bekendheid van dergelijke behandelingen te
vergroten. SGP wil leefstijlgeneeskunde een prominentere plaats in het
curriculum van zorgopleidingen geven. En wil afspraken met de
levensmiddelenindustrie en maaltijdproducerende bedrijven en instellingen
over het maximum zoutgehalte en het toevoegen van kunstmatige toevoegingen
voor in Nederland geproduceerd voedsel. SGP wil afspraken over het gebruik
van gezonde, verse, lokale en seizoensgebonden producten bij de productie
van voeding.
goede balans tussen werk en
privé
CDA wil inzetten op actieve
gezondheidspreventie met een laagdrempelig advies over gezond eten, sporten,
overgewicht en niet-roken. En wil regionale interventies waarin gemeenten,
zorgkantoren, verzekeraars en zorgorganisaties gezamenlijk werken aan
preventie en gezond leven om vervolgens gezamenlijk te kunnen delen in de
opbrengsten van lagere zorgkosten. CDA wil gezondheidsfondsen oprichten om
jongeren een gezonde basis, leefstijl en omgeving te bieden.
CDA wil
gezondere voeding en een maximum aan de hoeveelheid toegevoegde suiker en
zout in voedselproducten. CDA onderschrijft de noodzaak om de
informatievoorziening op verpakte voedingsmiddelen te verbeteren en de wet-
en regelgeving, die nu nog in de weg staat, hiervoor aan te passen.
Daarnaast wil CDA fors inzetten op het terugdringen van obesitas onder
jongeren. En kinderen beter beschermen tegen ongewenste en ongezonde
invloeden van commercie en marketing. CDA wil inzet voor een lagere btw op
groenten en fruit dat in Europa is geteeld (in Europees verband).
gezamenlijk werken aan
preventie en gezond leven
D66 vindt dat gezondheid meer is dan goede
zorg. D66 wil breed investeren in gezondheid en een gezonde leefstijl
laagdrempelig maken, met zoveel mogelijk oog voor ieders individuele
vrijheid. En een voedselomgeving stimuleren die het makkelijk en
aantrekkelijk maakt om gezonde en duurzame voeding te kopen. D66 vindt het
beter om ziektes te voorkomen en ze waar mogelijk te behandelen met
leefstijlverandering.
D66 vindt dat preventie van chronische ziekten en
overgewicht meer prioriteit verdient dan symptoombestrijding met
medicijnen. D66 wil de belasting op suikerhoudende dranken verhogen en
onderzoek naar een algemene suikerbelasting. D66 wil inzetten op
onafhankelijk wetenschappelijk onderzoek naar de relatie tussen
bodemkwaliteit, voedingswaarde en gezondheid. En afspraken maken met
producenten over de maximale hoeveelheid zout, suiker en vet in
producten. Als deze afspraken onvoldoende resultaat hebben, hier
verplichtingen op leggen.
belasting op suikerhoudende dranken verhogen
Partij voor de Dieren wil de manier waarop
we denken over voedsel en over de waarden die we daarbij voorop stellen
radicaal veranderen. En wil dat gezonde plantaardige voeding goedkoper
wordt en de btw op groente en fruit naar het nultarief gaat. PvdD vindt
dat plantaardig voedsel de norm moet worden, dierlijke producten de
uitzondering. De miljoenensubsidies voor de promotie van dierlijke
producten kunnen worden omgezet naar campagnes gericht op de bevordering
van een plantaardig voedingspatroon. PvdD wil de schoolmelkregelingen
stop zetten.
PvdD vindt dat voedsel ten onrechte gezien wordt als
handelswaar, als een middel om het Bruto Binnenlands Product mee op te
schroeven. Dat scholen hun programma’s voor gezonde maaltijden en
schoolfruit uitbreiden en biologisch, plantaardig en duurzaam inkopen.
Lesprogramma’s besteden ruim aandacht aan gezonde en duurzame voeding.
PvdD vindt dat biodiversiteits- en habitatverlies ervoor zorgt dat
besmettelijke dierziekten, zoals COVID-19, eenvoudiger over kunnen
springen van dieren op mensen. PvdD vindt dat multinationals alle
ruimte gehad hebben om hun ongezonde producten te verkopen en dat de
Nederlandse overheid de marketingcampagnes voor ongezonde producten
geen strobreed in de weg hebben gelegd.
PvdD vindt dat dit gebrek aan
beleid geleid heeft tot een overdaad aan goedkoop ongezond eten op
elke straathoek en een massaal lijden aan obesitas, hart- en
vaatziekten, longziekten, diabetes type 2 van de bevolking. PvdD wil
het aantal nieuwe vestigingen van fastfoodketens en snackbars, in elk
geval in de nabijheid van scholen, beperken. PvdD vindt dat onze
gezondheid niet langer ondergeschikt gemaakt mag zijn aan de winst van
multinationals, maar voorop geplaatst moet worden. De overheid moet de
regie terug pakken en paal en perk stellen aan de macht van de voedings-,
de suiker- en de alcoholindustrie. En vindt dat supermarkten niet
ongelimiteerd mogen stunten met ongezonde producten en kinderen op
scholen hun dorst en snelle trek niet meer kunnen wegwerken bij de
gesponsorde frisdrank- en snoepautomaten.
PvdD vindt dat de
fabrieksproductie van voedsel wordt aangepakt en wettelijke normen
ervoor moeten zorgen dat we minder zout, suiker en vet eten. Dat
misleidende voedingskeurmerken moeten worden afgeschaft. PvdD vindt
dat kindermarketing voor producten met te veel suiker, zout of vet
moet worden verboden. En ongezond eten hoger belast moet worden bij
de fabrikant, bijvoorbeeld door een suikertaks. PvdD vindt, omdat
vissen vetzuren niet zelf maken, er meer gekozen moet worden voor
rechtstreekse plantaardige voeding uit de zee (algenolie, zeewier).
Mede daardoor wordt gezondheidsschade door zware metalen en plastic
resten die via vis op ons bord belanden vermeden. PvdD wil een
verbod op het gestunt met vlees en zuivel en vindt produceren van
overschotten aan vlees, eieren en zuivel ontoelaatbaar.
PvdD wil
verplichte etikettering voor vlees, zuivel en eieren afkomstig van
dieren die zijn gevoed met genetisch gemanipuleerde gewassen. PvdD
wil een einde aan het ‘gestrooi’ met antibiotica in de veehouderij,
want dit leidt tot resistentie. Zolang dit nog gebeurt, moet de
consument via etiketten op vlees gewaarschuwd worden voor het gevaar
van multiresistente bacteriën en salmonella.
denken over voedsel radicaal veranderen
VVD hoopt dat er meer kwalitatief
hoogwaardig en diervriendelijker voedsel aangeboden gaat worden. VVD
wil afspraken met producenten van levensmiddelen en supermarkten over
het gezonder maken van producten én het meer promoten van gezonde
producten. VVD wil scherpere controle op de voedselveiligheid door de
Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit (NVWA). Als een bedrijf zich
niet houdt aan de regels voor voedselveiligheid is sluiting de
ultieme consequentie.
VVD wil het verder terugdringen van antibiotica
in de veehouderijen vindt dat bij het bestrijden van ziekten in
gewassen gewasbeschermingsmiddelen gebruikt worden die veilig zijn
voor de volksgezondheid en de plant- en diergezondheid. VVD heeft hoge
verwachtingen van de rendabele productie van kweekvlees. VVD vindt dat
Nederland en Europa strategisch autonoom moeten blijven en niet
afhankelijk moet raken van import uit de rest van de wereld. En vindt
dat het extra waardevol is als wij in Europa zelf ons voedsel kunnen
verbouwen en daardoor weten dat wat op ons bord belandt veilig is. En
dat we ons kunnen veroorloven de import van voedsel met lagere
kwaliteit en duurzaamheids standaarden te weigeren.
VVD wil
proeftuinen waarin onderwijs, bedrijfsleven en overheid samenwerken
aan oplossingen die bijdragen aan een gezonde bodem, duurzame
voedselproductie.
voedselveiligheid of sluiting bedrijf als
ultieme consequentie
50+, Forum voor Democratie en Partij voor de Vrijheid
hebben geen visie over 'gezonde voeding'.
De FVD heeft zelfs niet één keer het woord gezondheid in het programma staan.
Is geen visie ook een visie?
