NABESCHOUWINGEN 2016
door Tjeerd de Boer
.png)
Een verwarrend jaar. Niet alleen door de persoon en het optreden van Donald Trump
die de ene dag + A beweert en de volgende dag dit ontkent met – A of er B van maakt. Kinderen
leren al snel dat als je met succes impopulair wilt worden, dan moet je een droplul, windvaan,
veelbelover, snoever of onbehouwen hurk zijn. Voor Trump werkt dit soort psychologica andersom; hoe
meer onbesuisd en onbeschoft hij deed, hoe meer kiezers hij aantrok. Intussen heeft hij zijn regering
samengesteld en vraag je je af wat een kabinet van miljonairs en miljardairs en enkel blanke mannen
nou gaat doen voor de noden van die 'deplorabelen' in vervallen delen van Amerika. Betere sociale
voorzieningen of nog even wachten totdat Trump miljarden gaat investeren in wegen, bruggen en nieuwe
fabrieken die de import moeten vervangen uit goedkope productielanden? Inderdaad is nieuw betaald werk
beter voor de 'losers' door het
globale turbokapitalisme, dan karige uitkeringen
en voedselbonnen.
Intussen rukken de populisten op in vrijwel alle westerse landen en weten zij elkaar goed te vinden,
Trump en Wilders bewonderen GasPutin, Orban uit Hongarije en Erdohan in Turkije hebben hun autocratische
visie op democratie. Ik spreek vakbonders en mensen die meestal links hebben gestemd, die me zeggen op
de PVV te gaan stemmen. Ik vraag hun dan, waarom, als Wilders en zovele populisten geen sociale menukaart
hebben voor de kiezers. Ik bedoel: weten zij nou wat Wilders van plan is met de laagste inkomens,
banenplannen, pensioenen, de zorgsector en het onderwijs? Ik heb geen enkel concreet plan op deze
gebieden gezien in zijn éen A4 programma. Ik raad deze mensen af om PVV te kiezen omdat je gaat toch ook
niet naar een restaurant zonder menukaart en prijzen? Hoe kan je dan weten of je belangen of verlangens
gediend zullen worden door zo’n populistische partij zonder ledendemocratie?
Geen succesvolle tegenbewegingen tijdens turbokapitalisme. Onlangs had ik een discussie
met een goede vriend, geen zwever maar een nuchtere beleidsman, over waarom een nieuw tijdperk van
Aquarius uitblijft in tegenstelling tot de roerige jaren '60 en '70. Ik voegde er aan toe waarom sinds
1980 nergens succesvolle demonstraties en organisaties van zeg progressieve mensen tegen allerlei
politieke en economische ontwikkelingen als gevolg van het turbokapitalisme? Gevolgen zoals de scherp
toenemende verarming van velen, de krankzinnig scheefgetrokken inkomensverdeling, daling van lonen in veel
sectoren en toenemende uitbuiting van werknemers in slechte banen. Sociaal democratische partijen die hun
'ideologische veren' hadden losgelaten en aldus de belangen van hun achterban ondergeschikt maakten aan
meeregeren met neoliberalen en conservatieven (neocons), dreigen nu gedecimeerd te worden in Europa. De
Democraten in USA zijn verstomd en verstild sinds de verkiezingen op 8 november.
Gedurende de nu 36 jaar van turbokapitalisme is machteloosheid ruiten troef gebleven voor al degenen
die in opstand wilden komen tegen dit 'systeem', zoals de antiglobalisten uit de jaren '90 en Occupy dat
ontstond in reactie op de grote crisis van 2008. Zelfs die crisis zou turbokapitalisme niet veranderen
maar eerder juist versterken. De financiële- en huizenbubbels zijn groter dan ooit.
Het populisme lijkt nu echter wel een succesvolle protestbeweging te worden tegen 'het oude systeem', geleid
door een Power Elite (zie Nieuwsbrief 96). Opvallend vaak zijn populisten anti globalisten, zie hoe Trump
uithaalde richting Chinezen en dreigde met draconische importheffingen. Discriminatie is daarbij heel gewoon,
het gaat om wij versus de anderen, je kan ook spreken van nationalisme en populisme gaan goed samen. Daarbij
horen romantische beelden en gevoelens van een goede en overzichtelijk verleden, toen geluk nog heel gewoon
was. Populisten zijn dus eerder regressief dan progressief omdat zij terug willen naar een maatschappij uit
een verleden. Putin wil zijn Rusland weer zo groots maken als in de Tsarentijd en Trumps Amerika? Als in de
jaren '50?
Het eind van een periode. Toen we het hadden over waar het tijdperk van Aquarius nou blijft,
bedoelden we een progressieve tijdsgeest, zoals in de jaren '60 en '70 waarin rechtvaardigheid, vrijheid,
emancipatie van voorheen onderdrukten of minderheidsgroepen, democratie en inspraak centraal staan. Geen
tweedeling tussen rijk en arm maar een inkomensverdeling die iedereen vrijwaart van armoede en gebrek. In
vele Westerse landen is echter nu vast te stellen dat Rechtse-Regressieve partijen en bewegingen
(= neoliberalen, conso's én populisten) Linkse- Progressieve machten en krachten behoorlijk in het nauw hebben
gedreven. Elders in de wereld de opkomst van nieuwe autocraten als Putin en Erdohan. De Arabische Lente zou
mislukken behalve in Tunesië. Meer repressie in landen als China en Filipijnen, de bevolking van Noord Korea,
volgens mij de meest absolute diktatuur op aarde, leeft onveranderd voort in een maatschappelijke en
economische ijstijd. Wat dat aangaat staat het jaar 2016 ook haaks op 1989, een jaar waarin het erop zat voor
veel diktatoren, althans in Oost Europa.
In astronomische zin is het tijdperk van Aquarius begonnen op 21 december 2012 maar deze datum is tevens het
begin van een nieuwe cyclus van 25.920 jaar van ons zonnestelsel (zon + planeten). Verrassend en wiskundig
gezien verbazend knap komen de Maya's met hun kalendersysteem op dezelfde uitkomst, los van de westerse
astronomie. Hun kalendersysteem, gebaseerd zeg op de kengetallen 9, 13 en 20, levert eenzelfde kalenderjaar op
als het Westerse (Gregoriaanse) systeem, namelijk 365 dagen en een kwart dag die wij om de vier jaar
(schrikkeljaar) toevoegen op de kalender als 29 februari. Maar met hun kalendersysteem berekenden de Maya's ook
lange perioden zoals van de zonnecyclus en kwamen ook uit op bijna 26.000 jaar.
De Westerse astronomie en astrologie kennen de meesten wel door de 12 tekens van de Dierenriem die in de kosmos
betrekking hebben op afzonderlijke sterrenstelsels. De zonnecyclus van 25.920 jaar bestaat dus uit 12 perioden
van 2160 jaar waarin ons zonnestelsel in een bepaald 'teken' staat. Het Vissentijdperk begon 48 jaar Voor
Christus en eindigde december 2012, waarna het tijdperk van Aquarius is begonnen. Waarom echter deze uitwijding
over astronomie? Zowel bij de Maya's als bij de Westerse astrologie en bij het christelijk geloof zijn genoemde
einden van perioden verbonden met profetieën of voorspellingen. Vaak gaat het dan om een tweedeling tussen
pessimisten die het Einde Der Tijden voorzien en optimisten die eventueel wel een systeemcrisis vrezen
bijvoorbeeld van het turbokapitalisme, maar geloven in een veel betere toekomst daarna.
Populisme en pessimisme. De relevantie van dit betoog mag duidelijk zijn in verwijzing weer naar
populisten die gerekend kunnen worden tot de pessimisten, die een politiek van angst en bedreiging opvoeren tegen
het vreemde, onbekende en onzekere. Ze vluchten dus eerder weg van de toekomst dan dat zij die neutraal of
optimistisch tegemoet zien. Ik besluit dit betoog met geen geloof, laat staan zeker weten in een einde der tijden.
Zowel in de Bijbel als bij de Maya profetieën wordt een 'daarna wordt het anders dan het was' voorspeld of vermoed.
Het is ook voor mij bijzonder moeilijk om goed in te schatten welke ontwikkelingen zoals robotisering het ons nu
bekende productie- en consumptiestelsel drastisch veranderen of zelfs op zijn kop zetten. Natuurlijk las ik boeken
van futuristen als Rifkin, Alvin Toffler en literatuur over de Maya voorspellingen en berekeningen maar tot dusver
zie ik nog geen grootschalige veranderingen in het globale turbokapitalisme en in de turbocultuur van concurrentie
en individualisering met een verachting voor 'losers' (deplorabelen) wiens eigen schuld het is dat ze in een
deplorabele toestand terechtkwamen zoals armoede.
In het Nieuwjaars artikel zal ik verder ingaan op vermoedens en verwachtingen aangaande de economische en
politieke toekomst van 2017. En ik beweer niet dat alle populisten ook pessimisten zijn maar zie dit wel als
een hoofdlijn in de door hun voorgenomen politiek waarin een hunker naar de veiligheid van een verleden is
vast te stellen. Those were the days, zong ooit Archie Bunker, die nu werkloos woont in een vervallen
industriestad. En die voor Trump koos in de hoop dat hij een eind kan maken voor de deplorabele
levensomstandigheden van zovelen die niet mee konden komen met de eisen van turbokapitalisme en globalisering.
Verdere nabeschouwingen: de PvdA. Genoeg aandacht nu besteed aan de opkomst van populisten in
Europa, Amerika, Rusland en een aantal andere landen, hetgeen mij ook niet onberoerd liet. Zie het artikel
Tornado Trump, want zo heb ik hemzelf en de verkiezingscampagne ervaren. Verwarrend blijf ik de politiek van
de PvdA vinden. Onlangs een meevaller van 4,3 miljard die echter geheel wordt besteed aan het verkleinen van de
staatschuld richting 60 % van BNP. Waarom niet ruim 1 tot 2 miljard van dat geld besteden aan reparaties in
zorg- en onderwijssector en armoedebestrijding om te beginnen in de bijstand en voor mensen met een inkomen
rond de armoedegrens. Ik vindt dat de PvdA hier een strategische kans weer liet liggen om aantoonbaar iets te
doen voor mensen die zo vaak niet mee konden profiteren van welvaart en werkgelegenheid. Weer zullen vele (oud
PvdA) kiezers in de armen worden gedreven van de nepblonde Wilders. Tenslotte werd Samson voor mij verwarrend
toen hij na zijn verlies met een snoekduik verdween achter de coulisssen, niet in den Haag maar in het
Amsterdamse Paradiso, om geheel uit de politiek te verdwijnen. Wat mij betreft had hij gewoon kamerlid kunnen
blijven... aas hij zo gekrenkt om zelfs dat werk op te geven?
Armoedebestrijding. Ook hier verwarring omdat enerzijds naar aanleiding van Piketty cs steeds
meer discussies zijn over topinkomens, de scheve inkomensverdeling, basisinkomens en meer ruimte om bij te
verdienen naast een uitkering, en anderzijds hoef ik maar te wijzen naar de politiek van het Leefbaarcollege
dat eerder armen dan armoede bestrijd. Zie de Woonvisie die helaas doorgaat door gebrek aan opkomst voor het
referendum. Het verdrijven van mensen met een laag inkomen lijkt wel een nieuwe vorm van 'apartheid' en
waarom, in plaats van je af te vragen welke maatregelen er nodig zijn, zoals extra arbeidsplaatsen om mensen
met een uitkering te helpen ipv te straffen!
In ieder geval zijn in Rotterdam vooral kiezers met een laag inkomen gewaarschuwd voor een stem op Rechts
Populisten als Leefbaar als ook in Nederland, Frankrijk en de Trump stemmers in de USA. Ik vrees dat Trump
niets zal doen op het gebied van sociale zekerheid en collectieve zorgverzekeringen zodat daar de
minderbedeelden tzt van een koude kermis thuiskomen en mogelijk nog armer worden dan ze al waren. Weer herhaal
ik kritiekpunt op de PVV: Wilders heeft geen enkele duidelijke sociale agenda, dus eventuele kiezers, gaan
jullie ook naar restaurants zonder menukaart en prijzen? Ik niet!
Nieuws uit de Schulden Himalaya. Ik heb in vorige artikelen regelmatig geschreven over de
jubel van velen nu de huizenprijzen toenemen, maar door extreem lage rentes zijn hypotheken aantrekkelijk. Die
jubel is volkomen misplaatst want de totale schulden van Nederlandse huishoudens – 114 % van BNP- zijn hoger
dan voor de crisis van 2008, en bestaat voor 90 % uit hypotheken. Bedrijven hebben een totale schuld uitstaan
van 124,3 % van BNP. In Amerika ook een schuldenfestijn door burgers en bedrijven als aangeduid in eerdere
artikelen. De totale wereldschulden van particulieren, bedrijven en overheden omvatten nu 245 % van het wereld
BNP (IMF, Wereldbank, OECD, BIS e.a), een record. In het volgende artikel ga ik weer verder in op dit onderwerp
omdat ik een nieuwe financiële crisis verwacht, let wel: ik zei niet vrees of vermoed, maar vrij zeker weet op
grond van mijn economische kennis op het gebied van financiële bubbels. Realistisch pessimisme kortom.
EU en Europese Centrale Bank. Ik verwerp het lage rentebeleid en het opkopen van staatsschulden
(80 miljard per maand) van de ECB en ben de enige niet. Zuidelijke landen worden nog steeds in een financiële
wurggreep gehouden, met name Griekenland waardoor de rijke landen in Europa rijker worden dankzij de schulden van
de PIGS landen Portugal, Ierland, Griekenland en Spanje. Deze scheve verhouding zet het voortbestaan van de euro
onder druk.
Nu juichen vele populisten al bij het idee dat de euro verdwijnt als ook de Europese Unie. Zij moeten als populist
kiezers wel beseffen wat een extra kosten te verwachten zijn voor bedrijfsleven en ook burgers door grenscontroles,
importheffingen tussen Europese landen en wisselkoersen tussen diverse muntsoorten, ten nadele van economische
groei. Afzonderlijke valuta’s kosten het bedrijfsleven bakken geld (verzekeringen tegen koersschommelingen,
complexer administratie) en kunnen onderwerp worden van speculanten. Soros weet nog exact van 'selling England by
the pound'; hij werd schatrijk door 'short' te gaan toen de pound in waarde afnam.
Een voordeel wordt wel dat landen hun eigen munt kunnen devalueren om de export te stimuleren en mogelijk ook de
toeristenindustrie. Maar zullen 'Henk en Ingrid' als toerist blij zijn met wachttijden aan grenzen en continue
omrekeningen zoals die pizza van 30.000 lira? Ja dat is 15 Hollandse guldens. Of spotgoedkoop genieten van Griekse
gerechten ter plaatse omdat de drachme omgerekend een Nederlands kwartje waard is, en een groot deel van de
bevolking te arm is om zich thuis ook dergelijke gerechten te kunnnen veroorloven? Willen wij zo'n Europa 'net als
vroeger'? Bezint voor je begint, met populistisch te stemmen!
Globalisering van handel en productie. Populisme lijkt meer dan Occupy ooit een massale beweging
te worden tegen globalisering. Het ziet er naar uit dat Trump de onderhandelingen met de EU over de Transatlantic
Trade and Investment Partnership (TTIP) gaat afstaarten. Onlangs een kritiek op de TTIP door ruim honderd Europese
juristen dat door het arbitragesysteem 'Investor State Dispute Settlement' (ISDS) Big Business nog meer macht geeft
over regeringen en burgers. Het ISDS maakt het mogelijk dat concerns miljardenclaims kunnen opleggen aan staten die
hun belangen niet goed dienen zoals door strenge milieuwetgeving Het Europese parlement moet nog beslissen over het
handelsaccoord met Canada (CETA), dat als een soort TTIP achterdeur kan werken voor Amerikaanse bedrijven. Let wel
dat vóor de eventuele TTIP de macht van Big Business al vergroot werd door overeenkomsten binnen de World Trade
Organisation van de jaren '90.
In eerdere Nieuwsbrief artikelen heb ik aangeduid dat globalisering van handel en productie an sich geen probleem
hoeft te zijn, omdat productie plaatsvindt in gebieden die er het meest geschikt voor zijn of waar die productie
goedkoper is dan in eigen land. Wereldhandel verrijkte de consument met een veelheid aan producten en gaf
ondernemingen kansen om te groeien door export. Globalisering werd een probleem wegens globalisering van
turbokapitalisme met gevaar van race naar de bodem met lonen, kwaliteitsstandaarden voor producten en
garantieregelingen voor de consumenten. Naast globalisering van turbokapitalisme dreigde ook export van
neoliberalisme, zie Shock Doctrine.
Het moedwillig beperken van wereldhandel en –productie- zoals de door Trump voorgenomen importheffingen kan slechte
gevolgen hebben voor de wereldeconomie. Grote landen als de USA en China of eenheid van landen als de EU hebben een
grote binnenlandse markt en kunnen een deel van de productie (weer) door en voor eigen land leveren en daarmee ook
handelsschulden door import beperken. Vooral voor de USA geen slecht idee met exorbitante handelstekorten met vooral
China. Voor China is het ontwikkelen van eigen binnenlandse markten een mogelijkheid om verder door te groeien zonder
te afhankelijk te zijn van ontwikkelingen in de wereldeconomie.
Maar protectionisme en importheffingen kunnen leiden tot extra kosten voor de consument. Stel dat een gemiddelde
Amerikaanse SUV $ 30.000 kost, maar een gelijkwaardig type auto voor $20.000 kan worden geleverd door bepaalde
Aziatische landen, moet Trump dan $ 10.000 importheffing opleggen ten einde de consument van het goedkopere
alternatief weg te houden? In ieder geval vangt hij wel belastinggeld om daarmee zijn fantastische plannen te kunnen
financieren.
Tot besluit. Ik kan over 2016 niet tevreden zijn als het gaat om armoedebestrijding en het verkleinen
van inkomensverschillen tussen rijk en arm. Terwijl miljarden zijn 'gedownload' in een financiële 'cloud',merken veel
gewone mensen niet veel van welvaartsverbeteringen sinds de crisis van 2008. Zij vormen in toenemende mate kiezersvolk
voor populistische partijen die ik dan wantrouw omdat ze geen duidelijk sociaal verkiezingsprogramma hebben juist voor
die gewone mensen. Zij vergroten de verwarring en onzekerheden waaraan juist de kiezers geen behoefte meer aan hebben,
zoals: heb ik volgend jaar nog betaald werk of moet ik de smadelijke afgang maken richting uitkeringen en
'arbeidsmarkttrajecten' in de hoop weer snel een Echte baan te krijgen. Wordt mijn baan bedreigd door de Chinezen of
door robotisering? Ik rond af met mijn zorgen over financiële systemen, om te beginnen bij de Nederlandse hypotheekmarkt
tot en met de totale wereldschuld en de nieuwe beleggingsbubbles. In volgend artikel meer over dit onderwerp.
